www.weyerman.nl

Een elegie voor Nicolaas Dierkens

dinsdag 23 november 2021 – In de derde aflevering van Den Vrolyke Tuchtheer (18 juli 1729) levert Weyerman stevige kritiek op een Frans gedicht, geschreven door een Nederlandse dichter.^[1]

Dewyl ik my tot een Tucht-heer heb opgeworpen, zonder voorrecht, gelijk als eertijds een Fransch kourantier een gasette drukte zonder privilegie, neem ik de vryheyt om myn gevoelen over een bedrukt en gedrukt Lofdicht te uyten.
Onlangs kreeg ik een Fransch vaars in de hand, opgestelt, verzonnen en berymt by een Nederlands poëet, zo heerlijk van styl en ’t zamenstelling, dat ’er reeds meer dan een dozyn Fransche liefhebbers der dichtkunde in de wanbetaaling zyn gestort op deszels gezigt, daar wort by ons niet eens gerept van leezen.
Na dat die Poëet een vlugt had genomen van den Rynschen Vaart tot in het gelukkig Arabie, in den opstel van een naam-register van ontelbaare bloemen, kruyden en gommen, daalt hy zachtjes neerwaards op zyn ondichtkundige wieken in de beyde Indiën, om den leezer een inventaris te schenken van veelerley edele gesteentens; en dat groot werk afgehapspelt hebbende, geeft hy ons de beschryving van een paar harten in deeze termen.

* Uw adelijk hart is groots, het myn niet te verdenken; 
’k Geef uw een Keyzerrijk door uw myn hart te schenken!
’t Is uw verovering, die ‘k graag aan uw betrouw:
Een yver op den toets blyft borg voor myne trouw. 

Ook eyndigt die weergaa van le Sr. Despreaux zyn overnatuurkundig dicht, in deeze klanken.

† ‘k Verzoek een ruyltje, zo geen vriendschap uw beviel, 
Laat my de linkerhelft of rechter van uw ziel. 

Laat iemant die niet wil uytgelagchen worden, dien dicht-trant eens navolgen.

P. S.
Nota bene, dat wy boven ons vermoogen zyn gegaan, in de natuurlijke stramheyt van dat onvergeeflyk Fransch gedicht na te bootsen in onze Nederduytsche vertaaling.

* Le votre est grand & noble, & le mien n’est pas pire,
Je pense en vous l’offrant, vous offrir un Empire.
Il est votre conqueste, & plus a vous qu’a moy:
Un zele a toute epreuve est garants de sa foy.

† Par echange du moins, si non par amitié,
Du votre laissés moy l’une ou l’autre moitié.

zondag 21 november 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het de strenge Hermanus Krom (1738-1804), die zijn carrière als predikant in Tiel begon en in Middelburg eindigde. Deze keer is het een Zeeuw, beroemd geworden wegens zijn heldendaden: dankzij hem ontkwam menig schip aan een schipbreuk voor de Zeeuwse kust.

Pas geopend in het Allard Pierson

Sinds jaar en dag trekken creatieve talenten van heinde en verre naar Amsterdam. Steden worden gemaakt door hun bewoners. Hoe kwamen zij in Amsterdam terecht? Wat bracht hen hier? En wat droegen zij bij aan de cultuur en creativiteit?

Amsterdam Creatieve Stad, in het Allard Pierson (Amsterdam), is een caleidoscopische tentoonstelling die voortdurend in beweging is. Drie keer per jaar komen nieuwe verhalen aan bod. In de nieuwe editie is aandacht voor toneelgiganten en de magie van het theater. Ook gaat het over drukkers, ketters en rebellen. Tegelijkertijd is het een eerbetoon aan de doopsgezinde bibliofiel en mecenas Pieter Fontein (1708-1788), wiens indrukwekkende verzameling bewaard is gebleven.

¶ Info Allard Pierson

‘Grensoverschrijdend gedrag. De Nederlandse Grand Tour naar Italië tijdens de Verlichting’

Afscheidsrede prof. dr. Wyger Velema
Donderdag 9 december 2021, 16.30u.
Aula, Universiteit van Amsterdam, ingang Singel 411 (hoek Spui)

Deze afscheidsrede bespreekt de Nederlandse Grand Tour naar Italië in de eeuw van de Verlichting. De lange reizen die tal van gegoede Nederlanders in de achttiende eeuw naar en door Italië ondernamen zijn in de geschiedschrijving vaak voorgesteld als niet veel meer dan de rituele afronding van de opvoeding van de zonen van de maatschappelijke elite.

In deze rede zal aan de hand van reisverslagen worden betoogd dat dit een veel te beperkte en daarom misleidende voorstelling van zaken is. De achttiende-eeuwse Nederlandse Grand Tour was geen onbeduidend speelreisje, maar weerspiegelde alle grote thema’s van de Verlichting.

Nederlandse reizigers ontwikkelden in Italië een nieuwe blik op de klassieke oudheid, leerden op een andere manier naar kunst en natuur kijken, verdiepten zich in de maatschappelijke problemen van het contemporaine Italië, en schaamden zich niet langer hun individuele verbeelding de vrije loop te laten. De Nederlandse Grand Tour moet, kortom, worden gezien als een laboratorium van het verlichtingsdenken.

Weyerman tegen Weyerman

dinsdag 16 november 2021 – Op 11 oktober 1723 verscheen het eerste nummer van Den Ontleeder der Gebreeken. Meteen was duidelijk dat Jacob Campo Weyerman de auteur van dat weekblad was: hij beschreef zichzelf als degene die, ‘nog Hermes zynde’,  Argus (Hermanus van den Burg en zijn Amsterdamsche Argus) het leven zuur gemaakt had. Nog voor het einde van het jaar had hij al tweemaal de naam Campo laten vallen bij het bezingen van zijn geliefde Ifis.

Drie maanden later, op 11 januari 1724, kwam een briljant plan van Weyerman tot uitvoering. Op die dag verscheen het eerste nummer van Den Ontleeding van de Ontleeder der Gebreeken. De auteur, die zich niet bekend maakte, beloofde eenmaal in de twee weken – en als het een succes werd wekelijks – commentaar te leveren op Den Ontleeder der Gebreeken. Weyerman stelde zo een winstverdubbelaar in werking.

zondag 14 november 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het de koopman en bankier Archibald Hope, vader van acht zoons die vrijwel allemaal de handel in gingen en ook dankzij succesvolle speculaties steenrijk werden. Deze keer is het een portret van een strenge Middelburgse voetiaanse predikant over wie in zijn jonge jaren het spotdicht ‘Preequant die te Thiel tegen het Stadhuis aan piste’ was geschreven.

Weyerman over het kaartspelen om geld

dinsdag 9 november 2021 – Weyerman was niet vies van het kaarten of dobbelen om geld. In deel 4 van de Konst-schilders vertelt hij hoe hij eenmaal zijn inkomsten van een heel jaar in Engeland verspeelde en hoe hij ook ooit in Livorno al zijn geld bij het kaartspelen verloor.^[1] Maar in zijn periodieken kon hij, als dat zo te pas kwam, een moreel gewenster standpunt innemen. We zien dat bijvoorbeeld in De Naakte Waarheyt:

De ondervinding leert, dat ‘er geen verderflyker hartstogt is, als de gebedsoefening der veelkleurige Fransche ofte Utrechtsche heyligen, en het handboekje der doodelyke satanas doodsbeenders, bekent by de tytels van speelkaarten en teerlingen.^[2]

Op deze inleiding volgt een korte uiteenzetting over hoe het van de Olympische Spelen, waar het alleen om de eer en de lauwerkransen ging, tot de verwerpelijke eigentijdse praktijk van kaarten en dobbelen om geld gekomen is. In 2015 kon ik al melden dat Weyerman bij het schrijven van die schets Resolve 158 ‘Of play and gaming’ uit de Resolves van Owen Felltham bewerkt had.^[3]

zondag 7 november 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het de Rotterdamse actrice Helena Snoek (1764-1807), die net als haar broer en zus grote populariteit genoot bij het Amsterdamse theaterpubliek. Deze keer is het de grondlegger van een befaamd handels- en bankiershuis dat alle financiële crises in de 18e en 19e eeuw overleefde.

Webinarreeks Werkgroep 18e Eeuw

Ook dit najaar komt de Werkgroep 18e Eeuw met een webinarreeks. De komende maanden buigen we ons in drie lezingen over de verbeelding van de moderne stad in 18e-eeuws Nederland, België, en Engeland – telkens op de tweede dinsdag van de maand, van 17u-18u, via Zoom.

zondag 31 oktober 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het Jacob Denijs (1681-1741), die na terugkeer uit de Oost in zijn geboortestad Leiden chirurg werd. Hij genoot de bescherming van Boerhaave, maar als operateur was hij bepaald niet succesvol. Deze keer is het een populair actrice, die haar carrière is begonnen in Rotterdam. Na een periode opgetrokken te hebben in een rondreizend gezelschap kreeg ze het aanbod om voortaan in de Amsterdamse Schouwburg te spelen.