www.weyerman.nl

Over ordinarissen en wijnhuizen

dinsdag 22 juni 2021 – In de tweede aflevering van Den Adelaar (7 maart 1735) maakt Weyerman een paar gedachtesprongen. Eerst besteedt hij aandacht aan vrouwen en aan de verhouding tussen man en vrouw. In dat vertoog is meer dan tien jaar geleden al een bewerking van een tekst van Owen Felltham herkend.^[1]

Na vier pagina’s komt Weyerman met het gedicht ‘Aan de onvergelykelyke Fillis’, dat bijna twee pagina’s beslaat. Daarna schrijft hij:^[2]

Alhier zal ik het Vrouwentimmer laaten berusten, voor ’t minst voor een poos, indien niet voor altoos, om eens ter loops een kleyne bezigtiging op te stellen over en aangaande de
ORDINARISSEN en WYNHUIZEN.

Hij trapt af met wat gemeenplaatsen over dit soort bedrijven. Het zijn tempels van vraatzucht en dronkenschap, waar uiteindelijk alleen de beurzen van de kok en de waard worden gespekt. Vrijwel meteen schakelt Weyerman over op de gesprekken die je er kunt horen en op de types die je er kunt tegenkomen. De eerste gespreksflarden zijn behoorlijk zakelijk, maar met een pikant tintje:

zondag 20 juni 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het de Fries Jacobus van der Steege, een vermogend manager in de gezondheidszorg, genootschapsman en in 1795 verkozen tot president van de Nationale Vergadering. Deze keer is het weer een Fries: een jongeman, klein van lijf en leden. Naar verluidt is hij niet oud geworden, maar wel beroemd, mede dankzij de menagerie van Blaauw Jan.

Antipapisme in de tweede jaargang van de Amsterdamsche Hermes

dinsdag 15 juni 2021 – Weyerman leverde vanaf het begin van zijn carrière als periodiekenschrijver commentaar op het reilen en zeilen van de rooms-katholieke kerk. Tot het najaar van 1722 deed hij dat af en toe naar aanleiding van krantennieuws, en was zijn commentaar betrekkelijk mild. Zijn grootste zorgen waren de Bul Unigenitus en de Jezuïeten. Maar als er een paus op sterven lag, wilde hij daar ook wel aandacht aan besteden.

zondag 13 juni 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het Jan Hendrik van Kinsbergen, succesvol zeeofficier maar in 1795 aan de kant geschoven. Deze keer is het een Friese arts die in Batavia een groot fortuin verwierf en later naam maakte als voorzitter van de Nationale Vergadering.

Een devies voor D. v. ***

donderdag 10 juni 2021 – In aflevering 21 van De Rotterdamsche Hermes vertelt Weyerman dat hij een schilderopdracht heeft gekregen. Het fragment bevat interessante informatie, maar het roept ook vragen op, waarvan ik er enkele hieronder hoop te beantwoorden.

De Rotterdamsche Hermes, afl. 21 (12 december 1720), p. 108-109:
D. v. *** is een Schuimlooper, die ’t niet scheelt hoe vele smaatheden hy verzwelgen moet, mits dat hy zyn buikleer mag uitrekken als een’ Perziaanschen trommel. Deze verzogt onlangs van Hermes eene Zinspreuk, om voor zyn Italiaans schoorsteentje te doen schilderen. Welke hem daarop aanstonts fiat verleende, en na een weinig bedenkens hem ’er een toerichte, verbeeldende een Ezel, die zyn’ bast vult in een velt vol distels en doorns, met deze woorden:

Pungant, dum saturent.
Dat my de Distels vry van dertle tongen steken,
Als myne ontembre maag
Altoos maar even graag
’t Gebraat mag slikken, en geen druivevocht ontbreken.

Twee gedichten van Weyerman

dinsdag 3 juni 2021 – Weyerman voegde met enige regelmaat versregels in zijn periodieken in. Een voorbeeld: de Amsterdamsche Hermes van 2 februari 1723 bevat een zogenaamde ingezonden brief, waarin ene Anonymus Rechtzinnig aan Weyerman vraagt waarom hij altijd mensen bekritiseert.

Weyerman kan beter een keer voorbeeldige tijdgenoten prijzen, zo luidt het advies: ‘Het is meer eer aan een Geneesheer, de gezondheid te bewaaren, dan de ziekte te verjaagen’. Ook het antwoord van Hermes bevat een medisch beeld. Hij geeft het in versregels:^[1]

In naarvolging van zeeker vermaard Dichter, die zyn schuldeischers met veerzen betaalde, zal Jupyns zoon, die ongeblankette Missive, beandwoorden met een Dichtje.
Een britsche Worstelaar, die, als een jonge bruid,
Op ’t minste beentje viel, vermast, veracht verslagen,
Verliet die priegel-konst, verkoos vry beter dagen
En wiert een Medicus, tot voordeel van zyn huid.
En Waarom deé hy dat? Dat zal uw Hermes melden;
† Om die te vellen die hem eertyds nedervelden.^[2]

† Quid hoc? Num quos aliquando non potuisti nunc prosternis?   Laertius.

zondag 6 juni 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het Andries Schoemaker (1660-1735), textielkoopman uit Amsterdam wiens grote passie was het verzamelen van historische en topografische informatie over steden en dorpen, kerken en kastelen. Deze keer is het een Nederlandse zeeheld, orangist, die vergeefs poogde de organisatie van vijf admiraliteiten te centraliseren. Na de Franse tijd kreeg hij de ererang van luitenant-generaal.

donderdag 3 juni 2021 – Het portret van Alexander Gogel (zie afbeelding), geschilderd door Mattheus van Bree, is één van de 77 objecten uit de vaste collectie van het Rijksmuseum die tot februari 2022 van een extra tekstbordje worden voorzien omdat ze ‘vertellen over de Nederlandse koloniale slavernij’. Deze objectenexercitie is een aanvulling op de slavernijtentoonstelling die onlangs is geopend. 

Het is een bijzonder interessante tentoonstelling met een nieuw, indringend perspectief op de slavernij. De tekst bij het portret van Gogel is echter wel erg summier en vraagt om een nadere toelichting. Vandaar deze column, die grotendeels is gebaseerd op mijn politieke biografie van Gogel.^[1] Het kan niet anders dan dat in deze column door de aard van de beschikbare specifieke gegevens het perspectief op Gogels professionele activiteit komt te liggen.

De kamerpoes van Hermanus van den Burg

dinsdag 1 juni 2021 – Weyerman stoorde zich aan bijna iedereen, en als hij zich eenmaal tegen iemand gekeerd had, dan kon hij het jennen jaren volhouden.

Een bekend slachtoffer van Weyerman is Hermanus (of Harmanus) van den Burg, schrijver van de Amsterdamsche Argus. Vanaf de eerste nummers van de Rotterdamsche Hermes in 1720 richtte Weyerman zijn pijlen op ‘Argus’, en nog in Den Vrolyke Tuchtheer (1729-1730) schrijft hij nare zinnen over ‘Harmen van der Slot’:

Gelyk als den reyzende Momus den Argus opvolgde, zo evenaarde hy hem ook in zyn stompe sleepers schryfstyl […].^[1]

en

Kom dan, Harmen van der slot, verzacht de nagebootste stuursheid des leeuws, en laat ons des ezels de[e]moed zien in zyn natuurlyke gestalte […].^[2]

Van den Burg kreeg van alles naar zijn hoofd. Dat hij stoffenhandelaar was geweest (hij had de zaak van zijn moeder voortgezet). Dat zijn schrijfstijl nergens naar leek. Maar ook dat hij kuren tegen geslachtsziektes volgde, dat hij ‘Mama Therese’ en de ‘Vestaalsse Nonnen van de Zeedyk’ (een hoerenmadam en de hoeren zelf) wel heel goed kende en dat hij een ‘kamerpoes’ (concubine) had.

zondag 30 mei 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het koopman en bankier George Clifford (1685-1760), die Linnaeus had gevraagd de botanische tuin en menagerie van zijn Bennebroekse buitenplaats te verzorgen. Deze keer is het opnieuw een koopman uit Amsterdam die geraakt was door het verzamelvirus. Zijn eigen tekeningen zijn … mwah, maar beroemd is hij geworden door zijn collectie van ruim 2600 topografische tekeningen.