zaterdag 24 januari 2015 – Gekluisterd aan bed en bank dankzij een forse griep kon ik voor de wekelijkse prent op deze site alleen maar denken aan afbeeldingen van zieke mensen. Maar de oogst was mager. Wel stuitte ik tijdens mijn zoektocht op Het Goddelijck Wonder in den jare 1676, een planootje over een wonderlijk voorval dat de Amsterdamse Jeske Claes tussen 13 en 16 oktober 1676 was overkomen.
Op de prent van Coenraet de Decker is deze Jeske Claes te zien, echtgenote van Rincke Abbis, schipper van een vlotschuit. De 49-jarige vrouw zit overeind in haar bedstee en dankt met gevouwen handen de engel, in de vorm van een tienjarig jongetje, voor de genezing van haar verlamde benen. Het was een mirakel, want veertien jaar lang had ze geen stap kunnen zetten.
Ze had ‘s nachts een koude hand op haar arm gevoeld. Een stem had haar toegefluisterd dat God haar weer zou laten lopen. In een lichtglans kon ze nog net een engelachtig wezentje ontwaren. Een paar dagen later liep ze. Ze ging naar haar man toe die in het ‘zeylkamertje’ bezig was. Deze zag een vrouw in zijn huis, hem aanstarend door het raam. Hij herkende haar niet, want zijn eigen vrouw kon immers niet staan of lopen? Toen ze zich bekend maakte, schrok hij. Jeske Claes vertelt verder:
Maer hy seer verschrickt zijnde, als voor een Geest, weeck achter uyt, en seyde: ghy bent het niet. Soo lange tot dat ick mijne handen om sijn hals sloegh, de welcke daer als om beklemden. Ondertusschen quam mijn Dochter met het licht […]. Toen seyde mijn Man tegen haer: soud’et uw Moeder wel zijn? Waer op sy antwoorde: ja Vader dat heeft ommers schijn, en blijckt dat het mijn Moeder is.
Het plano was in 1677 uitgegeven door Jacobus Robyn, die zijn boek- en kaartenhandel dreef in de Nieuwebrugsteeg te Amsterdam. De toelichting op de prent was geschreven door Jan Luyken. Deze was enkele jaren daarvoor bekeerd en wenste nog slechts een spiritueel leven te leiden dat geheel in het teken stond van de Heer. Jacob Böhme was zijn inspiratiebron. Hij zou kort daarna geheel onder invloed komen te staan van het radicaal piëtistisme (bron). Jan Luyken woonde destijds vlak bij Jeske Claes en was naar haar toe gegaan om persoonlijk het verhaal uit haar mond op te tekenen.
Het mirakel had alom de aandacht. Zo was er, nog voor het plano het licht zag, een pamfletje verschenen: Een waerachtigh verhael, van een mirakel en een gesichte Godts, geschiedt tot Amsterdam op ’t prince eyland, by de Haarlemmer-poort, in de drie vergulde naelden, aen een vrouw genaemt Jeske Claes, oudt 49. jaer, die veerthien jaer lam is geweest, ende heeft haer ganck weder gekregen 1676, zijnde tusschen den 13. en 14en. October. Uitgegeven door Barent Jansz Vooght, boekverkoper op Luttick-Outdorp te Alkmaar (niet in de STCN). Het plano van Jacobus Robyn schijnt vele herdrukken te hebben beleefd en is zelfs in het Engels verschenen. Verder heeft Jan Luyken er zelf nog een lied/dichtstuk op gemaakt, dat opgenomen is in zijn Zedelyke en stichtelyke gezangen (1709).
Kort na 1677 was Jan Luyken een tweede soortgelijk geval ter ore gekomen, dat echter enkele jaren te voren gebeurd was: de verschijning van een engel aan Grietje Claes, een eenzame weduwe die op het Kattegat woonde aan de westzijde te Zaandam (1672). Het plano dat daarover werd gemaakt, lijkt op dat van Jeske Claes en bevat eveneens een prent met een engel en een uitleg door Jan Luyken. Hij was er speciaal voor naar Zaandam gereisd om de weduwe in kwestie persoonlijk uit te horen. Het is duidelijk dat de dichter bijzonder was ingenomen met deze bovennatuurlijke gebeurtenissen. — RvV
¶ In 1676 was ook bij Fransois van Hoogstraeten te Rotterdam een plano verschenen over het mirakel dat Jeske Claes was overkomen: Copye des briefs van het mirakel geschied tot Amsterdam. Lieve nicht Hester Dircks, weet als dat mijn lieve vrouwe Jeske Claes een groote barmhertigheid is geschied van God de Heer (niet in de STCN, wel in de UBL).
RSS - berichten