Het Spook van de Revolutie

ZamoyskiFantoom1maandag 8 juni 2015 – Wat de paus al dan niet ex cathedra verkondigt, interesseert mij niet zo. Maar afgelopen weekend verwoordde hij tijdens een openluchtmis in Sarajevo de bange gevoelens van zijn toehoorders: ‘Er is een soort van Derde Wereldoorlog aan de gang, die in stukjes wordt gevoerd’. Die uitspraak trof me, te meer daar politici doorgaans proberen die angst de kop in te drukken door het woord ‘wereldoorlog’ stelselmatig te vermijden.

Niettemin wordt tegenwoordig iedereen met een baard of een vliegticket naar het Midden-Oosten geschaduwd of achter slot en grendel gezet. We worden anno 2015 geplaagd door het Spook van de Wereldoorlog. Een opvallende parallel doemt op: eind 18e eeuw vreesde men vooral het Spook van de Revolutie. Het geweld waarmee in 1789 de Franse Revolutie losbarstte, joeg de bezittende klassen van Europa een ongekende angst aan.

Over die angst gaat het nieuwe boek van de Pools-Britse historicus Adam Zamoyski. Zijn talenkennis zou enorm zijn, schrijft de uitgever. Het stelt hem in staat in vele landen archiefonderzoek te doen. Daarnaast schrijft hij volgens zijn critici als een danser op een hofbal: ‘gracieus, patriarchaal, meesterlijk, stevig in zijn schoenen staand’. Zijn boeken worden alom geprezen. Nu is het de beurt aan De fantoomterreur (raar woord trouwens).

Hierin bespreekt hij de angst voor revoluties en terreur in de roerige jaren vanaf de Franse Revolutie van 1789 tot aan de Februari-revolutie van 1848. Men meende dat er sprake was van een duivelse samenzwering, geïnspireerd door de ideeën van de Verlichting. Na Waterloo sloeg de angst bij regeringsleiders om in een cynisme, die van de weeromstuit allerlei vrijheidsbeperkende maatregelen namen. Niemand had nog oog voor de verslechterende economie en dat kwam die regeringen heel goed uit, zegt Zamoyski in een NRC-interview (alleen abonnees): ‘Het resultaat is een vergiftigend mengsel van angst en cynisme’.

De paranoïde regeringsleiders onderdrukten iedere oppositie en openden de jacht op vermeende samenzweerders. De geschiedenis is nu eens huiveringwekkend, dan weer hilarisch. De auteur maakt een vergelijking met de huidige chaos in de wereld en geeft – ik zou bijna zeggen: ex cathedra – volgens de blurb belangrijke lessen voor de tegenwoordige tijd. Citaat uit het eerder aangehaalde interview:

De veiligheidsdiensten zijn sinds 1815 misschien wat professioneler geworden, maar ze improviseren nog altijd. Je vermoedt bijna dat de meeste terroristen die gepakt worden bij toeval zijn opgespoord. De eeuwige lering die je uit dit alles kunt trekken is dat als een groep jonge mannen geen uitlaatklep heeft in de vorm van seks en drugs, je een groot probleem hebt. Of dat nu Duitse studenten in de 19de eeuw zijn, die verlangen naar een grootse hoofdstad waar ze hun ambities kunnen ontplooien of jonge moslims zonder werk – dat maakt geen enkel verschil.

Adam Zamoyski, De fantoomterreur. Revolutiedreiging en de onderdrukking van de vrijheid 1789-1848. Uitgeverij Balans 2015. ISBN 9789460039263. Prijs: € 27,50 (560 blzz). Lees hier en hier een recensie van het boek. — RvV

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.