Geknetter op Deshima

IMG_0142 kopiemaandag 11 april 2016 – Kisten en kasten van lakwerk, porselein, kimono’s en Japonsche rokken, we kennen ze als de typische Japanse produkten die de VOC importeerde. En we weten veel over het kunstmatige eilandje Deshima waar de twintig tot dertig Nederlanders dicht op elkaar woonden in isolement, wachtend tot er weer eens een schip uit Batavia arriveerde.

Dit alles wordt verteld in De smalle brug, het nieuwe deel in de landenserie die het Rijksmuseum met uitgeverij Vantilt uitgeeft. Aan de hand van voorwerpen en beeldmateriaal uit de collectie vertellen conservatoren de geschiedenis van de relatie met een buiten-Europees land. Ghana, China en Indonesië zijn in deze fraaie serie al aan de beurt geweest en op 29 maart verscheen het Japandeel. In juni is Ceylon aan de beurt. India, Kaap de Goede Hoop en Suriname liggen nog in het verschiet.

Het Japandeel laat ook zien dat er meer was dan porselein en lakwerk, dat er over en weer ook kennis werd gedeeld, vooral in de 18de eeuw. De meest systematische auteur over Japan was de Duitse arts Engelbert Kaempfer die hier van 1690 tot 1692 werkte. Tweemaal maakte hij de hofreis naar Edo. Na zijn dood in 1716 werden zijn papieren opgekocht door Hans Sloane en het was Johan Caspar Scheuchzer die daar een boek uit componeerde.

Het verscheen in 1727 als History of Japan, twee jaar later kwam de Nederlandse vertaling uit. Anderhalve eeuw lang bleef dit voor Europeanen het standaardwerk over Japan. Wie ooit in Noordrijn-Westfalen rondzwerft moet in Lemgo, waar deze geleerde globetrotter zich vestigde, het Hexenbürgermeisterhaus met een aan Kaempfer gewijde kamer bezoeken.

Twee andere ontwikkelde Japangangers waren de botanicus Carl Thunberg en de opperkoopman Isaac Titsingh, die zelfs Japans leerde en intense banden met Japanse geleerden onderhield. Want, hoewel het min of meer verboden was, ontwikkelde een aantal Japanners grote belangstelling voor de Nederlandse taal en cultuur. Nederland was het spreekwoordelijke venster op de Europese cultuur. Nadruk in hun belangstelling lag op taal en medicijnen, maar ook de natuurwetenschappen fascineerden hen.

Zo kon het gebeuren dat op dat verre Deshima ooit een elektriseermachine knetterde en vonkte. Dit wonderlijke apparaat werd afgebeeld in het boek van Morishima Chūryō, Van alles over de roodharige barbaren (Kōmō zatsuwa) uit 1787. —RvG

¶ Jan de Hond en Menno Fitski, De smalle brug. Japan en Nederland sinds 1600. Rijksmuseum/Vantilt 2016. ISBN 9789460042638. Prijs: € 24,50 (216 blzz). Info hier.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.