Een nieuwe ‘Aan het Volk’

De jonge Joan Derk van der Capellen.

De jonge Joan Derk van der Capellen.

zaterdag 14 mei 2016 – Van replicatieonderzoek, waaraan psychologen een broertje dood schijnen te hebben, zijn wetenschappers als (literatuur)historici gelukkig minder wars. Met de zojuist verschenen editie van het in 1781 anoniem verschenen Aan het Volk van Nederland kan men niet zeggen dat het onderzoek naar herkomst en betekenis van dat pamflet een eenmalig feest was.

De editie-Klei in een gemoderniseerde spelling is – buiten de vertalingen – de zesde op rij in ruim twee eeuwen, waaronder de omineuze uitgave van de Wertheims uit 1981, die de auteur maar al te graag toevoegden aan hun lijstje rode baronnen. Wat is toch de magie van Aan het Volk?

Nadat inleider Theodoor Holman Joan Derk van der Capellen, auteur van Aan het Volk, als gewetensvol raddraaier met Multatuli, W.F. Hermans, Pim Fortuyn en Theo van Gogh als waardige evenknieën heeft vergeleken, behandelt Ewout Klei inhoud, betekenis en schrijver.

Vrijheid van meningsuiting is een bijkans grenzeloos, dus universeel mik- en richtpunt voor allerlei al dan niet politieke partijen en dito individuen. Dat gold en geldt vóór, tijdens en ver na 1781. Voor Klei is Aan het Volk zowel historisch betoog als politiek strijdschrift. Van der Capellen, die op Koningsdag nog even werd herinnerd maar weinig indruk maakte, was volgens de editeur geen moderne democraat, die een representatieve democratie met regelmatige verkiezingen voorstond, maar iemand die – kort gezegd – op historische gronden het Ancien Régime met (gewapende) burgers wilde optuigen.

De spagaat waarin Van der Capellen zich in zijn publicaties had gemanoeuvreerd, kon meer uitgewerkt worden. Vond de Overijsselse baron dat alle mensen van nature gelijk aan elkaar waren, omdat ze vrij geboren zijn, vergaande consequenties, zoals absolute volksmacht, verbond hij echter niet aan deze opvatting – maar hij meende als ‘geboren regent’ wel recht te hebben op een zetel in de Staten van Overijssel.

Op het eind van zijn betoog laten Klei en uitluider Geerten Waling zien hoe Aan het Volk en Van der Capellen voor allerlei ideologische, religieuze en politieke karretjes gespannen, gebruikt en misbruikt kunnen worden. Misschien is dat wel juist de aantrekkingskracht van Aan het Volk – mysterie en magie voelen zich overal thuis. En Van der Capellen is niet te beroerd om met zich te laten sollen.

Het belang van de tekst en betekenis van Aan het Volk is met deze editie opnieuw aangetoond. Replicatie-onderzoek naar de drukkers, drukgeschiedenis en eigentijdse reacties, waarvoor aanzetten zijn gemaakt, kan een even boeiend als interessant vervolg bieden. A gouverno —Pieter van Wissing

¶ Joan Derk van der Capellen tot den Pol, Aan het Volk van Nederland, ingeleid door Ewout Klei. Met een voorwoord van Theodoor Holman en een epiloog van Geerten Waling, Amsterdam, Elsevier Boeken 2016, ISBN 9789352 5303 2. Prijs: € 12,95.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.