Voetnoot 17

Weyerman tegen de Vrijmetselarij

The Mystery of Masonry brought to Light by ye Gormagons (1724)

dinsdag 4 juli 2017 – André Hanou heeft er destijds onze aandacht op gevestigd dat Weyerman als een van de eersten in de Republiek over de Vrijmetselarij schreef. Of hij daar ook het volgende bericht bij betrokken heeft durf ik niet te zeggen.

Op p. 69 van nummer 9 van deel II van De Ontleeder der Gebreeken (11 december 1724) bericht Weyerman over een nieuw genootschap dat de Vrijmetselaars naar de kroon steekt: de Gormogons. Dit bericht heb ik met Delpher niet in Nederlandse kranten kunnen terugvinden. Wel vond ik in de Weekly Journal or Saturday’s Post van zaterdag 17 oktober 1726 (O.S.) het volgende:

We hear another ancient Society is started up, in Town, of GORMOGONS, of much greater Antiquity and Reputation than the FREE MASONS; for whereas the latter can deduce their Original but from the Building of Babel, the former derive theirs some thousand years before Adam. The Order was lately brought over from China by a Mandarine, who is now departed for Rome, to establish a Lodge in that City, as he has done in London. We are informed that a great many eminent Free Masons have degraded themselves, and come over tot his Society, and several others rejected, for want of qualification.

In 1724 namen Nederlandse kranten wel enkele berichten over de Vrijmetselarij in Engeland over, maar het is niet heel vreemd dat dit bericht de Nederlandse kranten niet gehaald heeft. Het heeft namelijk een fors ironische inslag. Weyerman had dat uitstekend door: hij deed er in dezelfde toon nog een schepje bovenop. Zijn keuze om dit bericht over te nemen en aan te dikken maakt nogmaals duidelijk dat hij weinig met de Vrijmetselarij op had.

De ironische toon leidde me er eerst toe te denken dat het ging om een steek onder water van de redacteur van de Weekly Journal aan het adres van de Vrijmetselarij. Maar bij het zoeken naar een passende afbeelding vond ik het hierboven bijgevoegde plaatje van een prent van Hogarth: The Mystery of Masonry brought to Light by ye Gormagons. Een optocht met wijzen uit het Oosten én de eerder genoemde Mandarijn verlaat een herberg.

Wat was er nu eerder: krantenartikel of prent? Volgens Ronald Paulson, die het grafische werk van Hogarth in kaart bracht, was het artikel er het eerst: de eerste advertentie voor de prent verscheen op 2 december 1724. Maar er was meer: ik heb een eerder en veel uitgebreider krantenartikel van 3 september 1724 over het hoofd gezien!

De Gormogons blijken veel meer en veel langer publiciteit gekregen te hebben. Het is onduidelijk of er in 1724 werkelijk zulke evenementen plaatsgevonden hebben of dat het alleen om een groots opgezette papieren grap ging. Maar Paulson wijst erop dat er in 1741, 1742 en 1744 wél Gormogon-optochten gehouden zijn. De laatste werd hardhandig aangepakt, maar bereikte wel het doel – een verbod op processies van de Vrijmetselarij.

Voor mij hadden de Engelsen met de Gormogons hun eigen versie van de Ambassadeur van de Labberlotten, maar dan op veel grotere schaal. Helaas kan ik Weyerman daar niet in verband mee brengen, want ik ben ervan overtuigd dat hij na begin 1720 Engeland niet meer bezocht heeft. –Jac Fuchs

Literatuur
Ronald Paulson, Hogarth’s graphic works First complete edition (2 delen, New Haven/Londen 1965), cat. nr. 43.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Eén reactie op Voetnoot 17

  1. Reinold Vugs schreef:

    Nog een klein voetnootje bij de Voetnoot: http://www.delpher.nl/nl/tijdschriften/view?identifier=MMCMC03%3A002159012%3A00015&query=%22Gormogons%22&coll=dts
    Er zijn in Nederlandse maçonnieke periodieken meerdere vermeldingen te vinden van deze Gormogons.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.