Nederlandse canon in boeken

Verlichte vensters in de Koninklijke Bibliotheek

vrijdag 16 november 2018 – Onlangs verscheen een schitterend koffietafelboek, waarin de canon van Nederland gepresenteerd werd in ‘vijftig boeken bij vijftig vensters’. Die vijftig boeken zijn te vinden in de Koninklijke Bibliotheek en daarom ook heet het boek: De Canon van Nederland in de Koninklijke Bibliotheek. Het boek verdient het om van het tafeltje te verhuizen naar de schoot of het bureau van de lezer. Wat een prachtboek, om te zien, te geven of te ontvangen.

Voor de Verlichting zijn slechts enkele vensters gereserveerd, maar die vensters mogen er wezen. In het 22venster gaat het over Spinoza én over de 18e-eeuwse afschriften van diens werk. Opvallend in dit hoofdstukje is de verlichte onderstroom waarin overschrijven veiliger was dan herdrukken.

In het 23venster, gewijd aan slavernij en slavenhandel, staat het proefschrift van Jacobus Captein, ‘een Moor uyt Africa’, centraal. Hij betoogde dat slavernij met historische en Bijbelse argumenten verdedigd kon worden. Voor slaven begon de bevrijding met bekering tot het christendom, maar daarop behoefde vrijlating te volgen. Hoewel Captein schreef wat veel Nederlanders graag lazen, won hij er niet veel respect mee.

In het 24venster vormt het cliché van de volgevreten buitenhuizen uitgangspunt voor een aantrekkelijke beschouwing over de etsen die de Nijmeegse kunstenaar Jan van Call zo omstreeks 1700 maakte van de wonderen die hij op zijn reizen aanschouwde: stadsgezichten en vooral idyllische taferelen.

Eise Eisinga, het genie van Franeker, is het stralend middelpunt van het 25venster. Wie het Planetarium niet bezocht heeft, zal niet begrijpen waarom Eisinga een heel venster vullen mag. De eerste keer dat ik er was, had de rondleider een zwart pak aan en een ouderwetse aanwijsstok. Zijn ernst illustreerde perfect het belang van het Planetarium. Op reis naar Franeker dus, voor diegenen die het wonder van Eisinga nog niet zagen.

Het 26venster opent het zicht op de burgeroorlog op papier, zoals die na 1780 woedde. De indrukwekkende strijd in woorden, zoals die bewaard is in de indrukwekkende, door Knuttel aangelegde collectie pamfletten, mag de ogen niet sluiten voor de strijd op straat en in vergaderzaaltjes.

In later eeuwen zijn er nog genoeg vensters de moeite meer dan waard, zoals die over de grondwet van Thorbecke, Multatuli’s Max Havelaar, het werk van Vincent van Gogh, de beginselen van Theo van Doesburg en Bordewijks Karakter in rood. Een onontbeerlijke en appetijtelijke vaderlandse geschiedenis is opgerezen uit de schatkamers van de Koninklijke Bibliotheek. —Peter Altena

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.