Stephanus Hanewinckel en zijn Robinson Crusoe

Expeditie Robinson Crusoe (1719-2019) – 23

donderdag 20 juni 2019 – Tien jaar geleden las en besprak ik met veel plezier de editie die Frank C. Meijneke bezorgde van de reisbeschrijvingen van dominee Stephanus Hanewinckel (1766-1856).

Hanewinckel reisde rond de eeuwwisseling (1800) door de Meijerij  van ’s-Hertogenbosch en als verlichte protestant zag hij alom paapse intolerantie. Zijn tweedelige Reize door de Majorij (1799-1800) bevestigde heel veel angstbeelden en zette elders heel wat kwaad bloed. Latere lokaal-historici wezen de dominee meer dan eens terecht.

Terecht, misschien heel terecht, maar wat is Hanewinckels Reize geweldige literatuur! Tien jaar geleden sprak ik de hoop uit dat het werk van Hanewinckel als Literatuur beschouwd zou worden, maar of mijn pleidooi veel gehoor vond?

Zijn Reize bestaat uit brieven. In de eerste brengt hij hulde aan Robinson Crusoë, die hem inspireerde tot reizen:

Zoodra ik eenigen smaak in het leezen begon te krijgen, was mijn geliefkoosd boek mijn ROBINSON CRUSOË.

Met ‘mijnen Robinson in de hand’ droomde hij van verre reizen. Over dat reizen wilde hij dan schrijven. Voor Hanewinckel was Crusoë niet alleen als reiziger een voorbeeld, maar ook als ‘Schrijver’. Blijkbaar geloofde Hanewinckel nog dat Robinson Crusoe geschreven was door Crusoe zelf. De naam van Daniel Defoe valt niet.

Door zo nadrukkelijk Robinson als model te nemen, geeft Hanewinckel zijn Reize het karakter van een robinsonade. Voor Hanewinckel lag de verre en vreemde wereld nabij: in Brabant. De dominee bevond zich daar dan niet op een echt eiland, maar als protestant moest hij zich wel handhaven, in een zee van woeste roomsheid. Met de verwijzing naar Robinson stuurde Hanewinckel de (protestantse) lezer in de richting van een suggestieve vergelijking. – Peter Altena

¶ ‘Expeditie Robinson Crusoe’ verzamelt berichten over Robinson Crusoe, om de zin in het tricentennial 1719-2019 te vergroten. Het dient ook als smaakmaker voor het Jaarboek De Achttiende Eeuw 2019, waarin aandacht wordt besteed aan de roman van Daniel Defoe.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.