Voetnoot 138

Het Bremer Bierhuis

vrijdag 15 november 2019 – Weyerman bezoekt met regelmaat dranklokalen. In Den Echo des Weerelds van 26 november 1725 (eerste jaargang nummer 6) nodigt een collega-wijndrinker hem uit om eens iets anders te proberen: BREEMER-bier …

Getweeën gaan zij op pad. Het betreden van het Breemer Bierhuys (Weyerman zegt niet in welke stad het stond) blijkt lastiger dan verwacht:

Wy stooven op na die manmoedige Resolutie, en myn Leydsman geleyde my eerst in een Steeg, en toen in een Voorhuys, van waar wy malkanderen langs en style enge Trap nakroopen, als een Paar Weezels die in Maatschappy op de Eyerjagt elkanderen nasluipen door een enge Scheur. Reeds was ik geavanceert tot aan de Deur toen een bezoopen Bierbast uyt die Deur kwam uytrollen, die my niet alleenlyk tegens ’t Lyf en van al de Trappen liep, maar my desgelyk door het Voorhuys op de Straat schoot, en dat zo gemaklyk, als een Jongen een Elzenprop met een yzere Stamper door een Houte Buys weet te spatten.

Binnen blijkt het heel druk te zijn, en onaangenaam te ruiken. Nadat ‘een half-gezoode Meyd, die ‘er zo bleek en gezwollen uytzag als een Juffertje dat behext is met de Vrystersziekte’ neemt de bestelling op. Weyerman geeft ons daarna een hele reeks korte schetsen van – meest laveloze – bezoekers van het bierhuis, waarvan ik er één uitlicht:

Een jonge Lichtmis, die al zyn Gebeden vergeeten, doch die in tegendeel een half Blyspel van Meester Ogier, en dertien volle Regels uyt Atys en Sangarida, had van buyten geleert, kwam vol en dol instommelen in de Stal der Breemer Kudde.[1] Morbleu! (gilde die Quant uyt) gisteren absolveerde ik Vyf Kannetjes Breemer Borstlap, om een weinig lucht te geven aan myn Galziekte, en ’t was zoveel als Hier heb ik je, en daar verlies ik je, zo dat ik ‘er nu vyftien wil verorberen om zeker te gaan.

Daarna brengt hij een Airtje ten gehore waarvan Weyerman ons de volledige tekst geeft. Het tafereel eindigt met een klant die krediet wil van de waard maar het niet krijgt. Hij beledigt de waard, die met een paar rake klappen antwoordt. Er ontstaat een vechtpartij, waarin het personeel, de kastelein en ‘een vierkante Munstersche Meyd’ de overhand hebben. Weyerman en zijn vriend maken zich in de verwarring uit de voeten.

Zo’n paginalang tafereel als het Breemer Bierhuys, met veel karakterschetsen, personages die letterlijk geciteerd worden, en een anekdotisch verloop, roept inmiddels bijna vanzelf de vraag op of er een (buitenlands) voorbeeld bij te vinden is. En dat is er volgens mij: de kern van deze voorstelling lijkt ontleend te zijn aan een gedicht van Ned Ward waarvan in de jaren 1698-1700 meerdere drukken verschenen.[2]

Bij Ward is het motief voor een bezoek aan het bierhuis wel wijn-gerelateerd, maar toch heel anders: de dichter heeft nachtmerries, en omdat hij geen geld heeft om daar de hoog gewaardeerde wijn tegenover te stellen gaat hij naar het bierhuis … 

Thro’ Entry dark I th’ Tippling Mansion saught,
Whose close Dimensions rais’d a Jealous thought,
I’d been
 Trapann’d, and in a Mouse-Trap caught.
Like
 Weesel thro’ a Cranny thus I crept;
[…]
But in this
 Pot-gun Passage did I meet 
A bulky
 Sot, who forc’d me to Retreat,
And shot me, like a Pellat, in the Street
.

De dichter gaat dus alleen, en niet met een maat, maar de vergelijkingen met de wezel en de proppenschieter zijn er in elementaire vorm: Weyerman heeft ze uitgewerkt. Als de dichter eenmaal binnen is, vliegen de boeren, scheten en niesbuien hem om de oren. Dan:

In comes a Female Tapstriss, Pale and Wan,
Sod’n with the fumes of what she’s Drank and Drawn,
Looks worse than the green Girl who wants a Man.

Ook Ward zet wat typetjes neer: 

Then in thrusts one, strives hard to get a Place, 
Witty in Words, and Satyr in his Face,
Thus boldly speaks in Dearby-Ales disgrace.
Pox on’t, said he, I Yesterday slept in, 
And drank Nine Tankards to divert my Spleen,
It fail’d, and now I’m come to drink Nineteen.

Maar bij Ned Ward eindigt het gedicht niet in een vechtpartij:

Teague for his Bagpipes sent, and fix’d his Drone,[3]
Then Play’d Dundee’s Farwel, and Sung O hone.
This pleas’d the Mob, and made them hoop and hollow,
[…]
I Teas’d and Tir’d with this Bear-Garden Play,
In doleful dumps did for Ten Tankards pay,
And Sick, not Drunk, I homwards steer’d my way.

Hiermee is, zoals zo vaak in mijn voetnoten, niet alles gezegd. Ik heb niets gezegd over het Airtje van de jonge Lichtmis. En sommige typetjes bij Weyerman herken ik niet direct bij Ned Ward: die komen mogelijk wel degelijk van Weyerman zelf, of ze zijn gebaseerd op een nog onbekend voorbeeld.

Weyerman maakte het ons niet gemakkelijk doordat hij de volgorde van stukjes van Wards vertelling herschikt heeft. Vlak voor het eind stelt de ik-figuur van de Engelse aan de eerder genoemde Teague een vraag:

By chance, said I. What is ’t a Clock, I pray?
After some time he’d study’d what to say,
He answer’d, By my Shoul, ‘tis Shatterday.

Weyerman verplaatste dit miniatuurtje in zijn versie een stuk naar voren; ‘een zwaarmoedige Hommelbie’ (dus niet de ik-figuur) vraagt ‘aan die Raasbol, die op dat Ogenblik een borstelig Vertoog dee over den Sabbat der Joden’: Vriend, zouje bygeval ook niet weeten, hoe laat het wel is

Ja Meester (gaf die tot andwoort) het is van daag Zaturdag.

Weyerman kon kennelijk geen afstand doen van de grap bij Ned Ward, en probeerde die te redden door er de Sabbat bij te halen. Maar de pointe is in mijn ogen beduidend minder grappig geworden. – Jac Fuchs


[1] Over Atys en Sangarida, zie ‘Weyerman over Atys van Lully?’ dat op 18 oktober 2018 op deze site geplaatst is.

[2] Anoniem (Ned Ward), Sot’s paradise: or, the humours of a derby-ale-house: with a satyr upon the ale (Londen 1698). Het gedicht staat ook in edities van de werken van Ned Ward, zoals Writings of the author of the London-spy, deel 2 (Londen 17094, 17175) en Miscellanies by the author of the London-spy, deel 1, A collection of historical and state poems, satyrs, songs, and epigrams (Londen 1717).

[3] ‘Teague’ is de standaardnaam voor een Ier.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.