Bijzondere locaties bij Weyerman
donderdag 12 december 2019 – In Den Echo des Weerelds wijst Weyerman ons in een Waarschouwing op een opleidingsinstituut tegenover de Beerebyt:[i]
Daar is onlangs een vermaarde Honden Hoogeschool opgerecht schuyns tegens over de BEEREBYT, alwaar men allerley Soort van jonge Honden kan doen opbrengen in de vermaakelyke Wetenschappen van op ’t Roer te loopen, te Water gaan, Danssen, Vegten, Steelen, en al zulke Volmaaktheden in Zeeden, om hun de vereyschte Bekwaamheden voor eenig Gebruyk of Staat by te zetten, doch onder een zekere Mids, primo,
Dat die Heeren verpligt zullen zyn, om hun Familles uyt te hongeren, om daar langs het Honden Kostgeld uyt te vinden.
Ten Tweede, van hun Kinders niet te bestellen in eenige Fransche of Latynsche Kostschoolen, om te beter in Staat te zyn van een milddaadige Opvoeding te geeven aan die jankende Gunstelingen.
Over de Beerebyt is het een en ander geschreven. Maarten Hell signaleerde er minstens vier in Amsterdam, net buiten de stadspoorten.[ii] In een berenbijt werden gevechten georganiseerd tussen honden en een beer. Dat werd in Amsterdam in 1689 verboden, maar een van die herbergen, buiten de Utrechtse poort bij de Amstel, bleef onder de naam de Berenbijt voortbestaan.
Over de Hogeschool die Weyerman hier aanduidt ken ik geen literatuur. Heel vreemd is dat niet, want Weyerman bewerkt hier een idee van Ned Ward.[iii] Voor berenbijten zou je in Londen naar de zuidoever van de Thames gaan, maar Ward geeft als locatie Islington op, een wijk ten noorden van de Londense City. Berenbijten noemt hij alleen terloops. En hij maakt iets duidelijker onderscheid tussen de honden en hun jonge eigenaren:
There is lately Erected, a little on this side Islington, a Famous Dog-Academy, where all sorts of Puppies, except those that keep ‘em, may be Train’d up in the Diverting Sciences of Ducking, Gunning, Hunting, Setting, Bull-baiting, Bear-baiting, Fighting, Thieving, and all other Accomplishments that may fit ‘em for any Station of Employment, from the Ladies-Chamber to the Bear-Garden, provided the Blockheads that own ‘em will half starve their poor Families to pay well for their Dogs Board, and keep their Children from School, that they may be the better able to give to their four-Leg’d Whelps a more liberal Education.
Eén aflevering eerder in Den Echo des Weerelds bespreekt Weyerman ook een pand dat op een idee uit hetzelfde werk van Ned Ward teruggrijpt:[iv]
Daar is een groote vierkante Kamer te Huur op het Haringvliet beyde bekwaam tot een Dansschool en tot een Sluypvergadering. Te bevragen by platte Jan, half Wysgeer, en half Koppelaar, in het Uythangbord van de Weduwe in de Wieg, na by de Kinnetje BoterSteeg, aan de Maas.
Het Haringvliet is een straat langs een binnenhaven bij de Maas in Rotterdam. Het woord Sluyvergadering doet denken aan de daar actieve Quakergemeenschap. Maar of we er veel achter moeten zoeken? Ook Ned Ward heeft de religieuze hint, maar bij hem is de wijsgeer-koppelaar een madam annex vroedvrouw:[v]
A large Cater-Corner’d Room to be Let in Skew-waw-Square, near the Fag-End of Old-Street, fit for either Musick-House or Conventicle. Enquire at Madam Strechbelly’s, half Bawd, half Midwife, at the Sign of the Cradle, in Firking-Court, and you may know further.
Met deze twee vastgoed-waarschouwingen van Weyerman ben ik bijna aan het eind gekomen van drie voetnoten met een overzicht van de ideeën die Weyerman uit de Divertisements van de London Terrae-filius over nam. Er ontbreekt er nog één. In de categorie ‘handige hulpmiddelen’ bericht Weyerman over schoenen voor jichtlijders: [vi]
Onlangs heeft een zeker Schoenmaaker, tot Gemak der oude podagreuse Zondaars, en Exteroogs-kreupelen, een Soort van superfyne vlugge Dansschoenen geinventeert, waar mee een Ieder, onder de Tweehondert ponden Waaggewigt, kan wandelen, danssen, en tegens de Wind zo veyliglyk oploopen, als op het vaste Land. Die Schoenen zyn te bekomen tegens primo Mey, in het Jaar 1825, en die zo lang niet wachten moet van een ongeduldig Temperament zyn.
Zo’n bericht is dus ook bij Ned Ward te vinden:[vii]
There are lately invented for the great Ease and Benefit of all Gouty Old Sinners, and Corniferous Cripples, fine Volatical Pumps of all Sixes, [sic; drukfout voor Sizes] in which any Man, under the Weight of Twenty Stone, may Walk, Dance, or Run upon the Wind with as much Safety as upon Terra Firma. To be Sold only by the first Projector, John Maggot, a Member of Gotham-Colledge, Living at the Sign of the Virtuoso’s-Head, upon Addle-Hill, London.
De Divertisements uit het periodiek The London Terrae-filius van Ned Ward zijn een grote bron van inspiratie voor Weyerman geweest bij het schrijven van de eerste jaargang van Den Echo des Weerelds. – Jac Fuchs
[i] Den Echo des Weerelds I, nummer 14 (21 januari 1726), p. 111-112.
[ii] Maarten Hell, De Amsterdamse herberg 1450-1800 Geestrijk centrum van het openbare leven (Nijmegen 2019), p. 234-236.
[iii] Ned Ward, The London Terrae-filius: Or, the Satyrical Reformer (Londen, 1707-1708), nummer 2, p. 38. Zie over dit periodiek Voetnoot 141 en Voetnoot 142.
[iv] Den Echo des Weerelds I, nummer 13 (14 januari 1726), p. 104.
[v] Ned Ward, The London Terrae-filius nummer 1, p. 32.
[vi] Den Echo des Weerelds I, nummer 8 (10 december 1725), p. 64.
[vii] Ned Ward, The London Terrae-filius nummer 2, p. 39.