‘Hoor, mijn zoon!’

De disciplinerende poëzie van Willem Bilderdijk voor zijn zoon Lodewijk Willem

dinsdag 19 mei 2020 – In 1818 overleed Bilderdijks lievelingszoon Julius Willem in den vreemde. In januari 1819 kwam de jobstijding thuis. Je hoeft geen vader of moeder te zijn om het rampzalige van dit bericht te begrijpen.

De dood van Julius Willem wierp schaduwen over het leven van de dichter, zijn echtgenote en broertje Lodewijk Willem. In het huis van Willem Bilderdijk was het toch al niet ‘lachen, gieren en brullen’: de dood was een trouwe gast in het denken, dichten en spreken van de vader des huizes en de dood van Julius Willem benam allen licht en lucht.

Lodewijk Willem was zeven toen hij hoorde dat zijn broer, veertien jaar ouder, overleden was. Zijn vader maakte onmiddellijk duidelijk dat de jonge zoon de dood van zijn broer als het ware vergoeden moest. Voor de kleine jongen waren deze verwachtingen onontkoombaar. Het verdriet van zijn ouders heeft hem de plicht opgelegd om het goed te doen, om in alle opzichten een voorbeeldige zoon te zijn en het pad van zijn vader af te lopen.

Het verschrikkelijke lot van Lodewijk Willem wordt in alle hevigheid duidelijk in een nieuwe editie van gedichten van Bilderdijk, Hoor, mijn zoon! Willem Bilderdijk’s vermaningen aan zijn zoon Lodewijk Willem, veelal verjaarsgedichten. Die vermanende verzen zijn op uitmuntende wijze uitgegeven, ingeleid en toegelicht door Marinus van Hattum.

In zijn inleiding laat Van Hattum er geen misverstand over bestaan dat het dichterlijk vermaan en de opvoeding de zoon misvormd hebben. Tijdgenoten, zoals de vrijmoedige Halbertsma en Van Swinden, zagen al wel dat Bilderdijk in zijn opvoeding van Lodewijk Willem faalde. Van Swinden had zich laten ontvallen dat niemand ‘de liefde van ouder tot kind schoner, gevoeliger’ zong dan Bilderdijk en dat ook niemand ‘er de plichten van schandelyker van vertreden’ had. Vijftien jaar na de dood van zijn vader liet Lodewijk Willem zich fijntjes ontvallen dat zijn ouders er niet goed aan hadden gedaan ‘mij zo zeer de ijdelheid van al het tijdelijke in te prenten’. 

Bij het lezen van deze hartverscheurende gedichten moest ik denken aan de romans van Marieke Lucas Rijneveld, De avond is ongemak en Jan Wolkers, Een roos van vlees. In beide romans gaat het over de dood van een kind en het onvermogen van de ouders om het leven zorgeloos verder te leven. Zo moet het ook voor Willem Bilderdijk en zijn vrouw zijn geweest: aan levensvreugde resteerde er niets meer, het enige was dat de overblijvende kinderen onbarmhartig gedisciplineerd werden. Bij Rijneveld ontsporen de kinderen in het spoor van hun ouders, Lodewijk Willem werd een kloon van zijn vader en had jaren nodig om zich te bevrijden van het harnas waarin zijn vader hem had geketend.

De door Marinus van Hattum geëditeerde verzen zijn bij elkaar hartverscheurend. Het boekje kwam uit bij de EON Pers in Amstelveen en zal gepresenteerd worden op 4 september bij het Bilderdijk-treffen in de Leidse Universiteitsbibliotheek. Wie niet kan wachten en dit verschrikkelijk juweel al eerder in handen wil krijgen melde zich bij de editeur:  Dr Marinus van Hattum, Fokkerlaan 36, 1185 JC Amstelveen. – Peter Altena

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.