Anti-papisme in het Groot-seminarie

zondag 23 oktober 2022 – In Utrecht, in Het Utrechts Archief, bevindt zich het archief van Rijsenburg. Onder die naam stond het Groot-seminarie bekend dat enkele jaren na het wonderjaar 1853 ontstond. In de inventaris van Rijsenburg trof ik enkele nummers met gedichten. Naast brave verzen van Herman Schaepman en Bernard van Meurs – al vond ik diens gedicht ‘Aller-zielen’ eigenlijk wel mooi – waren er twee nummers (1001 en 1002) die mijn bijzondere belangstelling wekten.

Nummer 1001 bevatte een spot-geloofsbelijdenis, waarvoor een zekere Sottagimbus Haesepoot tekende. Onder de titel Myn Belydenisse des Geloofs stonden regels die steeds halverwege met een plusje in tweeën verdeeld waren. Was het de bedoeling dat het eerste deel van de regel steeds door de leermeester werd uitgesproken en dat de leerling het gedeelte erna moest opdreunen? Het eerste deel van de versregel rijmt overigens op het eerste deel van de vervolgregel, met de tweede delen van de versregels is het net zo.

Ik geef de eerste regels van de Belydennise:

Ik sweer nu Ganschelyk af + het opperhooft van Roomen
Lutherus tot in het Graf + bemin ick sonder schroomen.
Ick haete als venijn + de jesuiten al.
Lutherus en alde sijn + sijn mij een lief getal.
Geen meesterlijke tekst, de twee laatste regels evenmin:
Den hemel sal genieten + die Lutherus leer voorstaat
Alle Roomschen en jesuiten + sullen nae de hel toe gaan.
En daaronder: ‘Aldus belijde ick sottagimbus haesepoot’. 

Nummer 1002 richt de pijlen vooral op de paus, de ‘groote kwasteloorum’, zoals hij in het tweede deel van het lied genoemd wordt:

Ey zegt my eens wat is
Wat is de Paus van Roomen
Hoe is hy hier gekoomen
Waarom heet hy Papa
Van Babilonia (bis)
Wat zyn zyn Cardinaalen
Het zyn zyn nagtegaalen
Zy zingen fraay en frisch
De vesper en de mis
Hy handelt ook in bullen
Wyl die zyn schatkist vullen
Om kort te gaan de Paûs (bis)
Dat is een regte smoûs (bis)

In het kielzog van het anti-papisme verschijnt respectievelijk de jezuïetenhaat en het anti-semitisme. Opmerkelijk dat deze teksten in Rijsenburg bewaard werden. Naar het waarom is het vruchtbaar gissen. Wilde het Groot-seminarie de priesters in opleiding vast kennis laten maken met de tradities van anti-papisme? – Peter Altena

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

2 reacties op Anti-papisme in het Groot-seminarie

  1. Peter Altena schreef:

    Dank!

  2. Jan Bruggeman schreef:

    Het eerste gedicht is een ‘Twee-sinnich ghedicht’ of dubbelzinnig vers.
    Aan dit gedicht en andere dubbelzinnige verzen werd in 1854 in De Navorscher door C. Kramm aandacht geschonken. (4e jrg., p. 85-87).
    Dubbelzinnige verzen veranderen van inhoud naar gelang men de regels al dan niet doorleest. Leest men in het geval van de Confessie de halve regels dan heeft men een roomse belijdenis, leest men de hele regel door dan is het een protestantse.
    In De Navorscher telt het gedicht 36 versregels. Ze staan op een prent ‘uit de vorige eeuw, waarschijnlijk in het licht gegeven bij gelegenheid van het tweede eeuwfeest der Reformatie.’
    Jan Bruggeman

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.