Niet voor kinderogen: ‘Peter de Grote’ van Melle

zondag 13 november 2022 – In 1955 kreeg de schilder Melle Oldeboerrigter (kortweg: Melle) een brief van de legendarische Willem Sandberg. Het Stedelijk Museum van Amsterdam, waaraan Sandberg leiding gaf, had dat jaar het goede plan met een ‘Nationale Tentoonstelling’ te komen, bij gelegenheid van de viering van 5 mei. Die tentoonstelling, voor jong en oud, richtte zich nadrukkelijk op ‘schoolkinderen’. 

Bij nader inzien achtte Sandberg twee van de drie schilderijen van Melle minder geschikt voor kinderogen. Preciezer uitleg gaf Sandberg niet, maar naar alle waarschijnlijkheid was de vrijmoedige afbeelding van een penis, billen en andere lichaamsdelen iets waardoor kinderen van slag zouden raken.

De twee afgewezen schilderijen waren Peter de Grote (uit 1955) en Landschap met witte kip (blauw meisje) (uit 1954). Beide schilderijen verwierven uiteraard een zekere faam, als verboden vruchten, maar nu zijn ze beide te zien in Venlo, in het recent vernieuwde Museum van Bommel van Dam. Een fraaie en indrukwekkende expositie van het werk van Melle is er nog wel enkele maanden te zien. De expositie laat goed zien hoe de verbeeldingskracht van Melle aansloot bij die van Gerard Reve, W.F. Hermans en Anna Blaman. De verwantschap met Melle dwingt lezers van deze schrijvers verdacht te zijn op absurditeit en surrealisme.

In Venlo is ook een veel latere Ode aan Erasmus , waarbij onder het portret twee piemels op pootjes een dansje lijken uit te voeren. De preutse reactie van Sandberg zorgde ervoor dat Melle zijn schilderijen haast stoffeerde met piemels en vulva’s. Een bezorgde psychiater liet hij weten niets te mankeren.

Het schilderij dat de beschouwer naar de achttiende eeuw loodste, is uiteraard Peter de Grote, al valt het niet mee om verbindingen met Peter te zien. Het schilderij toont een kamer, waarin een kast en een kastje de vrolijke gekleurde deur flankeren. Aan de muur hangen vier schilderijen, waarvan er drie goed te zien zijn, en er is een raam dat het zicht opent op een buitenwereld. Het venster biedt zicht op een kerktoren (de Wester?) en de gevels van twee huizen. Een van die gevels maakt een Zaanse indruk. Alleen dat Zaanse element lijkt een verbinding met de tsaar en zijn leerschool in Zaandam, maar het kan net zo goed ‘hogere inlegkunde’ zijn. Recht op het schilderij is het hoofd van een keurig geklede man te zien, hij kijkt de beschouwer aan. Hij is de eigenaar van een neus die een fallische indruk wekt. Als ik het goed zie, is het hier een zelfportret van Melle.

Twee van de schilderijen tonen twee naakte torso’s, eentje van een vrouw en een van een hm, nu ja met een piemel en borsten. In latere schilderijen wemelt het van schilderijen in schilderijen.

Het schilderij Peter de Grote zou ik niet snel obsceen noemen. Dat schoolkinderen bij het bekijken ervan in de lach schieten en elkaar gegeneerd aanstoten, geloof ik wel. Bezorgde ouders, uiteraard. Voor grote mensen is het vooral een intrigerend schilderij dat uitnodigt tot een zoektocht naar betekenis. Toen ik een van de schilderijen bekeek, tikte een suppoost me op de schouder en vroeg me wat ik ervan vond. Ik maakte er geen geheim van onder de indruk te zijn, getuige te zijn van een bijzonder en hier en daar onkenbaar universum. De suppoost knikte en vervolgde met een zekere trots de kleine ronde. – Peter Altena

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

2 reacties op Niet voor kinderogen: ‘Peter de Grote’ van Melle

  1. peter altena schreef:

    Interessante suggestie, Jac. Maar eens heen om poolshoogte te nemen.

  2. Jac Fuchs schreef:

    Peter,

    Die spits, lijkt die niet ook wat op die van de Bullekerk in Zaandam?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.