Bij de hertaling van Schasz’ meesterwerk
donderdag 5 juni 2025 – Vorige week verscheen bij uitgeverij Boom Mijn reis door het Apenland, een hertaling van de befaamde satire van J.A. Schasz M.D. uit 1788. De tekst bleek de voorbije jaren een heuse bestseller: in een kort tijdsbestek liefst zes drukken. De meest recente herdruk dateert van 2021 en bevat een nieuw nawoord.
In het nieuwe nawoord zijn tal van bekende kwesties andermaal overdacht en ook nieuwe vragen opgeworpen. Op Youtube wemelt het van de filmpjes waar leraren en studenten Nederlands de tekst van Schasz bespreken – en in die praatjes wordt nog steeds Buijnsters’ nawoord uit 1973 als evangelie beschouwd. Vijftig jaren Schasz-studie worden zo achteloos genegeerd.
De tekst van de Reize is een wonder van helderheid, maar niet alle zinnen en verwijzingen zijn op slag duidelijk. De meeste leerlingen uit de bovenbouw van het middelbaar onderwijs namen de in de tekst opgeworpen hordes met soepele tred, maar in toenemende mate hoorde ik leerlingen mokken dat de taal ‘ouderwets’ was.
Die klacht heb ik jarenlang genegeerd, totdat achtereenvolgens Roland de Bonth, Feike Dietz en Lieke van Deinsen vroegen om de hertaling van bepaalde hoofdstukken. Zeg dan maar eens nee! Aan hun verlangens ben ik daarom tegemoet gekomen, zeker nadat uitgever Marc Beerens een volledige hertaling bepleitte.
Die hertaling is er nu. Het was een aangenaam werkje, dat hertalen, maar zo nu en dan ook confronterend: over sommige passages had ik feestelijk heen gelezen en nu pas ontstonden vraagtekens. Dankzij Marc Beerens en een geweldige redacteur kon de tekst ‘vervlot’ worden en gezuiverd van grapjes die vermoedelijk alleen de hertaler leuk vond.
Of de hertalers van Sara Burgerhart en Julia ook dergelijke ervaringen kenden, weet ik niet. Met het uiteindelijke resultaat kan ik alleen maar in mijn schik zijn.
Overigens mikt deze hertaling niet exclusief op middelbare scholieren. Ook volwassen lezers heeft de hertaalde tekst veel te bieden, om te beginnen humor, vervolgens satire en uiteindelijk vragen vragen!!! – Peter Altena
RSS - berichten