Lief liedboekje met gruwelijke taferelen

donderdag 29 maart 2012 – Eén keer per maand stuurt DBNL een overzicht met nieuw gedigitaliseerde werken. In maart dook de titel op van Het tweede deel van de Nieuwe Overtoompsze markt-schipper, of vermaakelyke Leidsze Kaag (Amsterdam ca. 1760). Een lief liedbundeltje.

Eén van de liedjes verraadt echter vreselijke gruwelijkheden: De eige Bekentenis van Willem van Santen, Oud 56 Jaaren, Geëxecuteert binnen Rotterdam, op Dingsdag, den 23 November, 1756. Dewelke Leevendig is Gerabraakt en vervolgens het Doode Lighaam op een Rad geleid.

Willem van Santen was een behoorlijk ontspoorde crimineel, geboortig in Elst (Gelderland). Hij maakte samen met zijn broers Jan en Barent de streek tussen Gouda en Rotterdam onveilig. Inbraken, overvallen, mishandeling en moord: ze draaiden nergens hun hand voor om. Citaat uit het lied over de manier waarop ze te werk gingen:

Met een Hand-Byltje zeer bekwaame,
Dat myn oudste Broer droeg in zyn Zak
En overal met ons mee naamen,
Want verstrekte ons tot groot gemak;
Ia hebben ons ook voort begeeven
In de Wey-Poort en daar bedreeven
Een wreede Moord aan een oud Man,
Daar wy verwoed op vielen an.

En met een Pistool in de zey schooten,
Dat hy ter needer viel op de Grond,
Dog straks weer oprees onverdrooten,
Waarom myn Broer hem doe terstond,
Met ’t agterstuk van ’t Pistool wilt weeten,
Zeer vreeszelyk heeft op ’t Hoofd gesmeeten,
En ik gaf hem mee een schoot zeer snel,
Want hy was sterk en weerde hem wel.

Het liep slecht af met het boertje. De bende werd in 1756 opgerold. De straf die Jan van Santen in Gouda onderging, was niet minder gruwelijk dan de wijze waarop de bende zelf in de polders huishield. De beul verdiende er flink aan. Hij toucheerde 73 gulden en 2 stuivers voor zijn werk:

  • het radbraken van Jan (ƒ 24)
  • het schieten met een pistool in de rechterzij van Jan (ƒ 3)
  • het verbrijzelen van het hoofd van Jan (ƒ 6)
  • het afhakken van het hoofd van Jan (ƒ 6)
  • het lijk van Jan van het rad verwijderen (ƒ 1:10)
  • het lijk van Jan buiten op een rad plaatsen (ƒ 3)
  • het hoofd van Jan op een pin plaatsen (ƒ 1:10)
  • het ophangen van een pistool boven het hoofd van Jan (ƒ 1:10)
  • reiskostenvergoeding (ƒ 14:12)
  • daggeld (ƒ 12)

Buisman noemt een criminele biografie van Jan van Santen (nooit getraceerd). De sententies zijn wel bewaard gebleven (advertentie crimi, advertentie sententiescan eerste pagina sententie). De voltrekking van het vonnis was in 1756 ongetwijfeld talk of the town.

Update: de crimi heet Leevens beschryving van Jan van Santen, behelsende een verhaal van zyn verschrikkelyke meenigvuldige huysbraken, roven, steelen en yselyke moort, van zyn geboorte tot zyn doot (Leiden 1756). Aanwezig in het Gemeentearchief Rotterdam. Met dank aan Peter Altena. Lees hier zijn artikel ‘Infame scribbelaars‘, dat in 2004 verscheen in Verlichte letteren in Noord en Zuid. Dit artikel gaat deels over de crimi Jan van Santen.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.