De wereld van het geïllustreerde religieuze boek

dinsdag 22 mei 2012 – De religieuze wereld waarin slangen kunnen spreken, is als vanouds verkokerd. Heilige huisjes worden te vuur en te zwaard verdedigd. Desondanks las men elkaars boeken en zong men elkaars liedjes.

Maar ook trok men tegen elkaar ten strijde als het ging om woord- en beeldgebruik in geïllustreerde religieuze uitgaven. Vechten om de plaatjes uit de kinderbijbel van Anne de Vries…. je kunt het je niet meer voorstellen.

Vorige week verdedigde neerlandica Feike Dietz in Utrecht haar proefschrift Literaire levensaders. Internationale uitwisseling van woord, beeld en religie in de Republiek. Hierin onderzoekt ze de drukgeschiedenis van het katholieke geïllustreerde boek Pia desideria (Vrome wensen). Pia desideria is een Zuid-Nederlandse liefdesembleembundel uit 1624 van de Antwerpse jezuïetenpriester Herman Hugo. Hierin wordt de relatie tussen God en gelovigen allegorisch verbeeld in de vorm van twee schattige kindertjes: de goddelijke liefde en de ziel.

Illustratie uit Pia desideria (1624)

Pia desideria was in de 17e en 18e eeuw een voorbeeld voor boekproducenten met verschillende religieuze overtuigingen. Teksten en plaatjes uit Pia desideria werden hergebruikt in verschillende genres en media: van meditatief manuscript tot kinderboek, van religieuze embleembundel tot centsprent.

Verrassend: de katholieke en protestantse bewerkers in de Republiek leenden niet rechtstreeks plaatjes van elkaar maar maakten gebruik van plaatjesboeken uit het buitenland. Zo liet de bevindelijke Johannes Boekholt (1656-1693) zich inspireren door de Duitstalige luthers-piëtistische emblematiek omdat katholieken en protestanten in Duitsland wel contact met elkaar hadden. Via deze omweg kon Boekholt alsnog de traditie van Pia desideria voortzetten. Het leidde tot zijn eigen piëtistische embleemboek Goddelyke liefde-vlammen (1691).

¶ Feike Dietz, Literaire levensaders. Internationale uitwisseling van woord, beeld en religie in de Republiek. Hilversum, Verloren 2012. ISBN 9789087042806. Voor 397 blzz (geïllustreerd) betaal je € 37. Recensie Reformatorisch Dagblad hier en recensie Trouw hier.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.