‘Roem dan op Woltemale!’ (8)

‘We stopped learning about Wolraad Woltemale’

Reddingsactie Woltemade, George Romney aquatintvrijdag 26 juli 2013 – De belofte van Woltemades onverdoofbare eer bleek uiteindelijk een letterkundig waandenkbeeld. De boutade van Gerard Reve dat zijn roem ooit zou uitmonden in een straatnaam en verplichte lectuur op de scholen, twee voorbodes van volledig vergeten, sneed uiteraard hout: zo gaat dat!

Woltemade werd na zijn heldendaad in Nederland bezongen in verzen, in Zuid-Afrika werd hij een icoon. In de voorbije afleveringen is daarvan een bescheiden beeld geschetst, maar de afgelopen weken bleek ook dat er nog véél meer is.

In beide landen ook werd Woltemade, de man die zijn faam dankte aan ‘De Jonge Thomas’, zelf een schip. In 1774 nam de Verenigde Oostindische Compagnie het schip ‘De Held Woltemade’ in gebruik. Een lang en gelukkig leven was dat schip niet beschoren: tijdens de derde trip, op 19 december 1780 gestart in Texel, werd het schip door twee Engelse fregatten ‘genomen’. Het was oorlog tussen de Republiek en Engeland en het schip arriveerde op 3 februari 1782 in Plymouth. Exit Held!

SONY DSCIn later tijd werd Woltemades naam gehecht aan een Zuidafrikaanse zeesleper – in 2010 bij Alang op het strand gezet om gesloopt te worden – en aan de ferry die samen met de Izzy de verbinding tussen Robbeneiland en het vasteland onderhield. Maakte Mandela met de ferry Woltemade zijn onvrijwillige reis naar Robbeneiland?

In Zuid-Afrika is de voorbije decennia geklaagd over het wegvallen van Woltemade uit het collectieve geheugen. In preken bijvoorbeeld, waarin de mensenredder als christelijke held verschijnt en zijn opofferingsgezindheid de zondaren van de gemeente wordt voorgehouden. Het mooist is de teloorgang van Woltemade beschreven in ‘a short story’ van Lendyll Naicker, getiteld ‘In the middle’ (posted: 25 juni 2012). In dat korte verhaal doet Segren Maharaj, die in de eerste persoon aan het woord is, verslag van zijn leven. Zijn vader is Hindi, zijn moeder Tamil en hij Zuid-Afrikaan. Zij leven ‘in an Indian township’:

Hate calling it that. It’s in-between. We have shops and malls and homes and shacks and poverty. Money too.

Vanuit deze verwarrende wereld, waarin rijk en arm elkaar flankeren, kijkt de leesgrage Segren terug op zijn in onderwijs afgelegde weg, aan bod komen onder andere zijn vieze praatjes over juf V Singh en haar geblesseerde middelvinger. Ook komen de veranderingen in Zuid-Afrika aan de orde:

Apartheid had just ended and I had no idea. History class changed though. We stopped learing about Wolraad Woltemade (a Dutchman that rescued Cape Town sailors from drowning) and found out who Nelson Mandela and the ANC were. And Tokyo Sexwale – Pronounced See-qwa-le. The poor veteran.

Wie Tokyo Sexwale is weet ik zo een twee drie niet, maar hij zat net als Mandela op Robbeneiland. Het wegvallen van Woltemade uit de historische canon van Zuid-Afrika krijgt extra cachet door de fouten in de typering van de held: de Duitse boer is een Nederlander geworden en hij redde ineens Zuid-Afrikanen.

Woltemade is intussen uit de vaart, maar ik meen me te herinneren dat er in de Amsterdamse grachten een rondvaartboot de naam van Nelson Mandela draagt. Yep! Rederij Plas! Nieuwe helden vervangen zo oude. De vervaging van het heldendom begint echter onafwendbaar met straatnaamborden en vernoeming van boten: ook de dagen van Mandela’s voorbeeldigheid zijn dus geteld.

Met deze achtste aflevering komt het Woltemade-feuilleton tot een voorlopig einde. Eventuele aanvullingen en correcties worden met graagte tegemoet gezien. — PA

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.