Prutswerk in diplomatieke betrekkingen met Zweden en Rusland

Het verhaal van twee verloren vriendschappenmaandag 9 september 2013 – Een verhaal van illusies, misverstanden, ontvoering, spionage, illegale wapenhandel, psychologische blunders en mismanagement. Zo beschrijft Hans van Koningsbrugge de teloorgang van de vriendschappelijke verhoudingen tussen de Republiek, Zweden en Rusland. In tien jaar tijd (1714-1725) kreeg de Nederlandse overheid – ‘Hoe kan je het verprutsen!’ – er twee vijanden bij.

Hoe dit gebeurde, vertelde Van Koningsbrugge reeds bij zijn inaugurele rede in mei jl. bij het aanvaarden van de leeropdracht Geschiedenis en politiek van Rusland, in het bijzonder de Nederlands-Russische betrekkingen (Groningen). Nu is er een boek over verschenen.

Zweden en Rusland waren tot en met de 17e eeuw vriendjes van de Republiek, vertelt Van Koningsbrugge in een interview (OVT). En andersom, de Republiek was vriendjes met beide mogendheden: de Oostzee was immers voor de Nederlandse economie van groot belang. Door allerlei handelsverdragen hadden de Nederlandse schepen in de Oostzee ruim baan.

De Grote Noordse Oorlog brengt hierin verandering. Met dank aan de Republiek zelf. Want wat de Zweedse koning uitermate irriteert, is het feit dat er vanuit Amsterdam wapens worden geleverd aan de Russen. De Republiek heeft duidelijk geen controle over wat Amsterdam uitspookt. De wapenleveranties ondermijnen de positie van van Zweden. Het keerpunt is de Slag bij Poltava (1719), die het einde inluidt voor de Zweedse hegemonie over de Oostzee.

Zweden kondigt vervolgens een handelsblokkade af waardoor de Nederlandse handelsvloot ernstig gedupeerd raakt. Even lijkt het erop dat het nog goed komt tussen Zweden en de Republiek, want Zweden stuurt een gezant naar Den Haag voor het diplomatieke handwerk. Maar in Arnhem wordt de man gevangen gezet. De oude raadpensionaris Heinsius doet verder geen pogingen om de kwestie tot op de bodem uit te zoeken en laat het allemaal op z’n beloop.

Intussen wordt de relatie met Rusland er ook niet beter op. Nederlandse schepen werden gekaapt, geplunderd of in brand gestoken. De Nederlandse gezant in Rusland doet iets stoms: terwijl iedereen weet dat alle correspondentie door derden wordt gelezen, schrijft hij naar het thuisfront dat tsaar Peter een monster is. Prompt wordt hij het land uitgezet, waardoor de Republiek geen diplomatieke betrekkingen meer heeft met de eens zo bevriende mogendheid.

Wanneer de tsaar tijdens zijn tweede bezoek aan de Republiek ook nog eens geschoffeerd wordt en in Amsterdam op een onomwonden ‘nee’ stuit bij zijn verzoek om leningen, is het definitief afgelopen met de vriendschap met Rusland. Nederland heeft in de hele affaire behoorlijk wat diplomatiek prutswerk geleverd, is dan ook de conclusie (verder lezen op IS Geschiedenis).

¶ Hans van Koningsbrugge, Het verhaal van twee verloren vriendschappen. De Nederlandse Republiek, Zweden en Rusland 1714-1725. Groningen, Instituut voor Noord- en Oost-Europese Studies, 2013 (Baltic Studies). ISBN 978-90-81956-83-3. Prijs: € 30 (225 blzz). Bekijk/beluister hier de uitzending van het wetenschapscafé van het Radio5-programma Hoe?Zo! waarin Van Koningsbrugge over het boek wordt geïnterviewd.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.