Solidariteit: uitvinding van verlichte denkers

Jacob Gole - Rechtvaardigheiddinsdag 10 september 2013 – Waarom voorzieningen verdedigen waar je zelf niets aan hebt? Deze klassieke vraag over goed burgerschap is de kern van het Contrat Social van Rousseau. De vraag is nog steeds van groot belang in de hedendaagse politieke filosofie. Het gaat hierbij om solidariteit, één van de kernwaarden van de Verlichting.

Over solidariteit gaat de zesde Burgerhartlezing, dit keer gehouden door Céline Spector, hoogleraar filosofie aan de universiteit van Bordeaux. In haar lezing ‘Burgerschap, Verlichting en gevoelens van rechtvaardigheid’ laat zij zien in hoeverre het hedendaagse begrip solidariteit zijn oorsprong vindt in de geschriften uit de Verlichting.

In haar verhaal refereert Spector aan het politiek-theoretische standaardwerk A Theory of Justice (1971) van John Rawls, die solidariteit verbindt met het begrip rechtvaardigheid. Het gevoel van rechtvaardigheid is de basis van een ‘realistische utopie’, zegt Rawls. Het voorkomt de verleiding om je eigen gang te gaan en bevordert het echte gevoel van samenwerking en fair play.

Veertig jaar later, anno 2013, is het echter verleidelijk om deze idealistische benadering van burgerschap te bekritiseren. Want wordt de veronderstelling dat een gevoel van rechtvaardigheid in elk mens aanwezig is, niet te mooi afgeschilderd? Misschien is dit rechtvaardigheidsgevoel helemaal niet bij iedereen aanwezig. Citaat website Werkgroep 18e eeuw:

In A Theory of Justice laat Rawls zien dat de morele kracht die aan het burgerschap ten grondslag ligt noch arbitrair noch illusoir is; het komt noch uit conformisme noch uitsluitend uit onderwerping aan autoriteit voort. Ten gevolge van morele opvoeding geeft het rechtvaardigheidsgevoel uiting aan onze aard een vrij en gelijkwaardig mens te willen zijn uit, ingebed in relaties van vertrouwen en vriendschap. In deze lezing zal professor Spector laten zien hoe Rawls’ theorie inzake zijn nieuwe visie op burgerschap gebaseerd is op verschillende denkers uit de Verlichting (met name Montesquieu en Rousseau) en waarom hun denken nog steeds actueel is.

De Burgerhartlezingen zijn een initiatief van de Werkgroep 18e eeuw. Ze danken hun naam aan Sara Burgerhart, die in de beroemde roman van Wolff en Deken ernaar streeft een zo goed mogelijk burger te zijn. Met de lezingenreeks wil de werkgroep een bijdrage leveren aan het actuele debat over de Verlichting.

¶ Donderdag 3 oktober (aanvang 20 uur). Plaats: Felix Meritis, Keizersgracht 324, Amsterdam. Toegang: € 6,50; studenten en 65+ € 5 (reserveringskosten € 1,10. Aanmelden hier. Voertaal is Engels.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.