dinsdag 26 november 2013 – ‘Mein Vater hieß Schnabelewopski; meine Mutter hieß Schnabelewopska; als beider ehelicher Sohn wurde ich geboren den ersten April 1795 zu Schnabelewops.’ Met deze onsterfelijke woorden begint Aus den Memoiren des Herren von Schnabelewopski van Heinrich Heine uit 1831 (eerste druk 1834).
In 1938 werd deze satire als eerste uitgave van de Rotterdamse uitgeverij Ad.Donker op de markt gebracht. Wegens de 75ste verjaardag van de uitgeverij is dit fraai geïllustreerde werk opnieuw uitgegeven, vertaald door Alfred Kossmann en Fred van Amerongen.
De setting van dit studentikoze verhaal is te vergelijken met het Leben und Meinungen des Herrn Magister Sebaldus Nothanker (1773-1776), van de 18e-eeuwse schrijver-uitgever Friedrich Nicolai. Ook nu trekt een jongeman naar Nederland en observeert hij daar de gewoontes van de Hollanders.
In de satire van Heine is het de jonge Schnabelewopski, die langs steden als Hamburg, Amsterdam en Leiden trekt. Hij noteert met de nodige humor zijn wijze en eigenwijze observaties. Hij woont onder andere een toneelstuk bij over een kapitein die wegens godslastering vervloekt is en voor eeuwig over de zeeën en oceanen moet varen. Richard Wagner raakte door deze scène dusdanig geïnspireerd, dat hij in 1840 Der fliegende Holländer erop baseerde.
De helft van het boek speelt zich af in Leiden, waar Schnabelewopski theologie studeert. Wijlen Martin van Amerongen hierover:
De waardin van herberg De Rode Koe is verliefd op hem. Als Schnabelewopski af en toe wat minder gevoelig voor haar attenties is, daalt de kwaliteit van de biefstuk navenant, vandaar dat zijn medestudenten en lotgenoten hem smeken zich tegenover zijn aanbidster van zijn beste zijde te laten zien.
Tien jaar geleden schreef Peter Altena een aardig artikel over Heine en Holland. Heine, geboren en getogen in Düsseldorf, aldus Peter Altena, kende Nederland van betrekkelijk geringe afstand. Toch had Heine slechts enkele dagen in Nederland gebivakkeerd, in 1827, voordat hij zijn Uit de Memoires van de heer Von Schnabelewopski schreef. Hij droeg de Nederlanders niet bepaald een warm hart toe, zo lees ik in het artikel: ‘Ich liebe die Holländer nicht, aber ich habe Achtung für sie, sie haben Charakter, sie besitzen Volkswürde’ (13 februari 1838).
¶ Heinrich Heine, Uit de Memoires van de heer Von Schnabelewopski. Vert. Alfred Kossmann en Fred van Amerongen, met tekeningen van C. Icke en een voorwoord van Jan van Heemst. Rotterdam, uitgeverij Ad. Donker 2013. ISBN 97890 6100 677 0. Prijs € 14,90 (93 blzz., gebonden en geïllustreerd)