De achttiende eeuw in het voorbijgaan (47)
zaterdag 29 maart 2014 – Een paar weken geleden kwam bij het huis Marquette de naam van Joachim Rendorp boven, en bij Assendelft die van Saenredam. En zo schoot mij de naam Van Aerssen, heer van Sommelsdijk, te binnen. Ik moest denken aan het laantje van Middelharnis van Meindert Hobbema.
Een wandeling van Melissant naar Sommeldijk en Middelharnis was zó gepland. Ik zou beginnen bij Melissant, want daar zou ik eindelijk een kapitale Zeeuwse boerderij kunnen fotograferen.
Toen de redactie van de site me erop wees dat Goeree-Overflakkee tot Zuid-Holland behoort, was het al te laat. Met een rood hoofd ben ik naar Melissant afgereisd. Gelukkig las ik later dat Flakkee heel lang een twistappel is geweest tussen Zeeland en Holland, en dat het eiland voor de Franse tijd onder Zeeuws bestuur viel. Ik moet zeggen: de bewoners zijn nog steeds moeilijk te verstaan.
De huidige bebouwing in Melissant zelf lijkt helemaal van na 1800 te zijn, maar de kapitale boerderijen stonden er even buiten het plaatsje. Aan de Kraayerdijk staat een boerderij die claimt van 1796 te zijn, en een andere die zeker even oud lijkt en een iets mooiere foto opleverde.
Even verderop ligt Dirksland. Had Melissant alleen een Voorstraat, Dirksland heeft de volledige plattegrond die bij de Flakkeese dorpen hoort: een Voorstraat die loodrecht op een dijk staat en uitkomt op een rond plein waarop de kerk gebouwd is. Die kerk is doorgaans door een gracht omgeven. Daaromheen loopt een straat met bebouwing die Ring heet (Sommelsdijk kent een Enkele en Dubbele Ring). In later jaren zijn er dan zijstraten aan de Voorstraat aangelegd en ook zijn er huizen op of aan de dijk bebouwd.
Aan de andere kant van de dijk loopt een vaart naar open water (bij deze drie dorpen is dat het Haringvliet). Dirksland telt een aantal achttiende-eeuwse huizen, maar heel erg opvallen doen ze niet. De kerk is wel bijzonder. En ook verder is het een dorp om genoeglijk in te wandelen. De Dirkslandse Sas, een sluis met gedenksteen uit 1790/1 lijk ik helaas gemist te hebben.
Sommelsdijk en Middelharnis kennen de eerder geschetste opbouw. Ze zijn inmiddels stevig aan elkaar vastgegroeid. Beide kernen tellen een reeks bijzonder gebouwen: volgende week besteed ik meer aandacht aan Sommelsdijk, maar ik sluit nu af met Middelharnis, waar ook mijn wandeling eindigde.
Middelharnis is lang een welvarende visserplaats geweest. Daar kwam pas eind achttiende eeuw enigszins de klad in. Het telt dan ook een aardig aantal achttiende-eeuwse gebouwen, waar ik er een paar van wil noemen. Om te beginnen is de haven het bekijken waard. Er staan onder andere enkele pakhuizen, waarvan er meerdere tegenwoordig een horeca-bestemming hebben.
Bijzonder is het stadhuis uit 1639, dat de Voorstraat afsluit en dat een entree op de eerste verdieping heeft. Eronder, op de begane grond is een doorgang naar de kerk. Aan de Voorstraat staat het huis van de reders- en wijnkopersfamilie Kolff. Deze liet boven de deur zien waar de welvaart vandaan kwam (svp op de foto klikken voor beter beeld).
Tegenover de achterkant van het huis lieten zij een pakhuis voor hun wijnen bouwen.
In dit wijnpakhuis van de familie Kolff is een gedenksteen uit 1790 te zien. — JF