De amazone van de Nieuwendijk

Mat Nieuwendijkmaandag 10 juni 2014 – Het limoenwijf Mat van den Nieuwendijk was dagelijks op de Beurssluis bij het Damrak te vinden, waar zij haar schollen, bokkingen en limoenen verkocht. Met de opbrengst moest ze vier kinderen onderhouden. Dat ging haar kennelijk goed af, want Maarten Hell schrijft dat ze er zelfs een knecht op na hield.

Deze Mat (eigennaam: Marretje Arends) is een bekend figuur geworden nadat ze in 1748 deelnam aan het Pachtersoproer in Amsterdam. In diverse pamfletten wordt gezinspeeld op haar treurige einde. Bijvoorbeeld in De weergalooze Amsterdamsche kiekkas (1748), een Oranjegezind satirisch pamflet dat zojuist door DBNL is gedigitaliseerd. 

In dit pamflet, dat volgens de titelpagina slechts een oortje kostte, geeft een Waalse rarekiekvertoner in zijn koeterwaals een toelichting op zijn plaatjes. De volledige titel verraadt het onderwerp van de show: De weergalooze Amsterdamsche kiekkas, vertoonende de Prince van Oranje en Nassauw, En al wat hy hier gedaan heeft omtrent de Oude Regeering.

Op de plaatjes is te zien hoe de Amsterdamse regenten van hun pluche worden verjaagd. Zoals aan het einde van de derde voorstelling:

Kyke voor het allerlaaste wel toe, daar trekken ze de rokken van de knegts aan, en loopen de Stadt uit naar buyten, ze durven de oogen niet opslaan, zy laaten de paarden draven, dat ze de Stad maar Uitkomen: kyke maar wel toe hoe dat de Wyfen en de Mans huylen eer dat ze heen gaan.
Daarzie je voor het laaste Jan Six, hoe hy afschyt neemt en na Hillegom gaat: hoort rys wat hy zyt, ik ben nog bly, dat de Prins geen rekening gevordert heeft, het zal wel gaan door de tyt […].

Jan Six wordt het lot toegewenst dat ook Mat van den Nieuwendijk onderging. Zij werd na de plunderingen gepakt en veroordeeld tot de doodstraf. Met twee andere oproerkraaiers werd ze opgehangen. De galg was bevestigd aan de gevel van de Waag, tegenover het stadhuis (zie de prent hierboven). Ze zou luid geroepen hebben om wraak. Trommelaars speelden extra luid om haar opruiende taal onverstaanbaar te maken. — RvV

¶ Lees hier het volledige verhaal over Mat van den Nieuwendijk. Ivo Nieuwenhuis telde maar liefst 63 satirische pamfletten met de rarekiek als thema (‘toverlantaarngeschriften’).

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.