‘Ik ben 82 jaar, zonder last te hebben van welk gebrek dan ook’

Tyssot de Patot in vertaling

maandag 23 juni 2014 – Gisteren post van Simon Tyssot de Patot! Een brief uit IJsselstein, geschreven op 20 januari 1737, en nu pas bezorgd! In vertaling!

Wat een brief! Tyssot de Patot, in Deventer ontslagen als hoogleraar en nadien verbannen, vertelde dat hij intussen 82 was en dat hij er lekker bij zat, in IJsselstein, goed at en dronk en in een fantastische conditie verkeerde. Nee, daar konden zijn Deventer vijanden een puntje aan zuigen. Deventer was een gedoemde plaats: ‘Het is onmogelijk dat de ongelukkige bewoners van een stad waar zich zulke mensen bevinden, niet ten onder gaan.’ Met genoegen inventariseerde hij de tegenspoed van degenen die verantwoordelijk waren voor zijn ontslag en verbanning. 

Kort hierna overleed Tyssot de Patot zelf. Zijn zelfhypnose – nadien gemunt door Emile Coué en Frits van Egters: ‘het gaat vandaag in alle opzichten beter met mij’ – werkte blijkbaar niet helemaal. Einde verhaal?

Nee, de utopie die hij in het Frans schreef en in 1714 onder de titel Voyages et aventures de Jacques Massé publiceerde, werd nadien gezien als een van de belangrijkste imaginaire romans van de achttiende eeuw. Heel wat Nederlandse romanisten – van Piet Valkhoff tot Maarten van Buuren – hebben over de roman geschreven. Jonathan Israel heb ik in Deventer horen pleiten voor Tyssot de Patot.

Dat pleidooi heeft weerklank gevonden. Er werd een Stichting Cusanus opgericht die fondsen wierf voor de vertaling van de roman. Die actie had succes, het streefbedrag is op 1500 euro na gehaald en de hernieuwde aandacht resulteerde bovendien in de vondst van een onbekende brief van Tyssot de Patot. Die brief werd in vertaling meegedeeld aan degenen die het vertaalproject financieel ondersteunden. Een brief die laat zien dat de 82-jarige met het klimmen der jaren bepaald niet milder is geworden.

De initiatiefnemers, verenigd in de Stichting Cusanus, berichtten voorts dat de uitgave van de vertaling medio 2015 bij Verloren het licht zal zien. Fantastisch nieuws! De onderneming kan echter nog wel wat steun gebruiken. Betaalt dus allen mee voor Jacques Massé!

De vondst van de brief uit 1737 houdt de hoop op meer nieuwe gegevens over Tyssot de Patot levend. Go Ahead Deventer! Zijn er verbindingen met Jacob Campo Weyerman of beperken die zich tot beider bekendheid met vrijplaatsen?

In 2015 dan een utopie uit Deventer in vertaling. Misschien mag ook Henrik Smeeks’ Zwolse utopie weldra op een nieuwe uitgave hopen. — PA