Schokkend

Schokkende boekendonderdag 14 augustus 2014 – ‘Ongelofelijk dat we dit als literatuur beschouwen’, zegt Lotte Jensen over het Grote Baggerboek van Ilja Leonard Pfeijffer in een recente uitzending op Radio 1. Ze wijst op het typerende van een schokkend boek als dit: naar maatschappelijke of morele maatstaven zou je het kunnen afwijzen maar taalvirtuositeit en superieure vindingrijkheid geven dit werk juist zijn literaire karakter.

Lotte Jensen is samen met Olga van Marion en Rick Honings redacteur van de bundel Schokkende boeken. Het bevat 32 artikelen over 32 schokkende boeken uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis, waaronder een aantal uit de lange 18e eeuw. De bundel wordt 28 augustus gepresenteerd. 

Nederland kent heel wat boeken die voor beroering hebben gezorgd in het politieke en maatschappelijke leven. Pornografie, homoseksualiteit, pedofilie, blasfemie: mensen liepen dikwijls te hoop tegen dergelijke taboedoorbrekende boeken. Kerk en staat zagen zich genoodzaakt maatregelen te treffen tegen deze boeken omdat ze de maatschappij ontwrichtten. Of omdat ze bijvoorbeeld als staatsgevaarlijk werden beschouwd.

Er waren ook boeken die met name in het literaire leven een schok teweeg brachten. Nu eens werd een schrijver beschouwd als een aanstootgevende rijmelaar van bombastische verzen. Een andere schrijver werd afgekraakt wegens zijn romanexperimenten, scheldpartijen, epistels in fragmenten. Experimenteren in de kunst werd de auteurs lang niet altijd in dank afgenomen. Om esthetische redenen werden hun boeken als schokkend ervaren.

De bijdragen in Schokkende boeken zijn verdeeld naar drie thema’s: het lichaam, de geest en de vorm. Veel van de besproken boeken waren ooit spraakmakend, maar zijn nu uit het collectieve geheugen verdwenen. Wat eens schokkend was, hoeft dat nu niet meer te zijn. Neem bijvoorbeeld de Roomse Mintriomfen van de Nederlandse Casanova, Matthijs van Merwede: zeer expliciete erotische poëzie uit 1651. Ooit verboden en verbrand, maar in 2004 zonder enige beroering opnieuw uitgebracht.

Slechts een beperkt aantal artikelen heeft betrekking over de lange achttiende eeuw:

  • René van Stipriaan, Jagen op kleuters. Matthijs van der Merwedes Mintriomfen
  • Marc van Oostendorp, Verwarring baren en onverstaanbaar spreken. Adriaan Koerbagh tegen de elite
  • Helmer Helmers, De Betoverde Weereld en de bekkeriaanse oorlog. Hoe een theologisch conflict tot een zeventiende-eeuwse mediarel leidde
  • Peter Altena, ‘Gena! Gena! Gena!’ Over de spotbiecht ‘Aan Godt’ van Pieter Vreede Marleen de Vries, Het gevaar van Kant. Paulus van Hemert en zijn Magazyn voor de critische wijsgeerte
  • Lotte Jensen, ‘Gij, schuim der dwingelanden!’ Polydorus van Samuel Iperuszoon Wiselius.

Op donderdag 28 augustus (14-17u) wordt de bundel gepresenteerd in Theater Imperium (Oude Vest 33e, Leiden). Stichting Kwast voert enkele scènes uit twee schokkende boeken op: uit Aran en Titus (1641) van Jan Vos en uit De vrouw die de honden eten gaf (2014) van Kristien Hemmerechts. Verder draagt Ilja Leonard Pfeijffer voor uit zijn Grote Baggerboek. Ook houden Stine Jensen en Nina Geerdink een korte voordracht. — RvV

¶ Rick Honings , Lotte Jensen en Olga van Marion (red.), Schokkende boeken! Uitgeverij Verloren. ISBN 9789087044572. Prijs: € 29 (ruim 320 blzz.). Voor het bijwonen van de presentatie svp een mail sturen naar Olga van Marion.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.