Twee geloven op een kussen

Kaplanvrijdag 12 december 2014 – Meer dan 1500 handgeschreven bladzijden over één voorval uit de jaren zestig van de 18e eeuw: Benjamin Kaplan, hoogleraar Nederlandse geschiedenis in Londen, schreef er een alleraardigst boek over.

Zijn Cunegonde’s kidnapping verscheen gelijktijdig met de Nederlandse vertaling Cunegondes ontvoering. Plaats van handeling is Vaals, in het land van ‘s-Hertogenrade, en het thema is tolerantie. Of liever gezegd, de grenzen van religieuze tolerantie. Want in de grensstreek bij Aken maakte men het aloude spreekwoord waar: ‘Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen’.

Het verhaal over Cunegonde is helder en levendig beschreven. Het is een uniek stukje Nederlandse geschiedenis over de ontvoering van een baby om te voorkomen dat het protestants gedoopt werd. De Verlichting, met al haar tolerantie-idealen, was hier bij het Drielandenpunt ver te zoeken. De kloof tussen katholiek en protestants was weliswaar te overbruggen, zo blijkt wel uit het gemengde huwelijk van de ouders van de baby, maar het onderlinge wantrouwen was er niet minder om geworden.

Dit werd misschien wel versterkt door de vele protestanten die vanuit het streng katholieke Aken in Vaals kwamen kerken. In hun eigen stad of streek mochten ze dat niet, in Vaals wel. En dus trok die plaats heel wat protestanten aan. Een bekende figuur was bijvoorbeeld de Akense textielfabrikant Johann Arnold von Clermont, die zich in Vaals vestigde (1761) en daar de textielindustrie tot grote bloei bracht (hier).

Maar de katholieke Hendrick Mommers en zijn protestantse vrouw Sara Maria Erffens hadden minder geluk. Ook zij hadden zich vanuit Duitsland in Vaals gevestigd. Hendrick, een aarts-weifelaar, werd nog voordat zijn kind geboren werd, anno 1762, door mensen van zijn parochie onder grote druk gezet: hij moest het toch vooral katholiek laten dopen. Hendrick zegde toe, maar beweerde tegen zijn vrouw, die een protestantse doop wilde, het tegendeel. Uiteindelijk greep zijn wat simpele zus Cunegonde in. Tijdens de doopplechtigheid zelf. En met alle gevolgen van dien. Een lokale godsdienstoorlog was daarmee een feit. — RvV

¶ Benjamin J. Kaplan, Cunegondes ontvoering. Een geschiedenis van religieuze strijd in de tijd van de Verlichting. Uitgeverij Nieuw Amsterdam 2014. ISBN: 9789046817629. Prijs: € 19,95 (256 blzz.). Bekijk hier een uitzending van VPRO Boeken waarin Wim Brands de auteur interviewt.

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Eén reactie op Twee geloven op een kussen

  1. Jo Vromen schreef:

    Prachtig, heb er zelf in het verleden al stukken aan gewijd.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.