dinsdag 23 december 2014 – De Oostenrijkse portretschilder Martin van Meytens Jr. (1695-1770) was van Nederlandse komaf – zijn vader had Den Haag ingeruild voor Stockholm – maar werd geboren in Zweden. Daarom is hij bij ons nagenoeg onbekend. Tijd om even stil te staan bij de expositie in het Schloss Belvedere, in Wenen, die volledig aan hem is gewijd.
Van Meytens leerde het vak onder andere in Engeland, waar hij in 1714 het werk van Anthony van Dyck bestudeerde. Of hij daar ooit Weyerman heeft ontmoet, vertelt de historie niet (bron). Ook verbleef hij geruime tijd in Italië en Frankrijk.
Van Meytens maakte aanvankelijk naam als miniatuurschilder. De Russische tsaar en de Zweedse koning probeerden hem aan zich te binden, maar Van Meytens koos voor keizerlijk hof van Maria Theresia in Wenen. Eenmaal daar gevestigd verlegde hij zijn koers naar olieverfschilderijen, waarop hij de plaatselijke jetset vrijwel op ware grootte vereeuwigde. In 1732 werd hij hofschilder en in 1759 schopte hij het tot directeur van de Wiener Kunstakademie. Als een kind van zijn tijd was Van Meytens erg geïnteresseerd in het doen van alchemistische (scheikundige) proeven met minerale verfstoffen. Hij kreeg zelfs een keizerlijk octrooi voor de productie ervan.
Zijn schilderijen waren op een gegeven moment zo gewild, dat Van Meytens niet meer in staat was zelf aan die vraag te voldoen. Veel portretten zijn daarom niet alleen van zijn hand maar ook van leerlingen en medewerkers. Desondanks is er sprake van een persoonlijke stijl: opvallend is steeds de gedetailleerde weergave van kleding en accessoires. De geportretteerden kijken de toeschouwers levendig aan en tonen zonder enige bescheidenheid hun rijkdom en elegantie. De fixatie van Van Meytens op de details van de kleding leidde er zelfs toe dat het eigenlijke portret zelfs een beetje verwaarloosd werd.
Dat hij niet gespeend was van enig gevoel voor humor, blijkt wel uit zijn beroemde nonnenschilderijen. Van Meytens schilderde een knielende non (hier kijken!) die met een toch wel wat sensuele blik opkijkt van haar gebedenboekje. Op de achtergrond rechts zie je nog net het grijnzende gezicht van een oudere geloofszuster: die ziet de knielende non natuurlijk vanachter. De illustratie hierboven laat zien waarom er zo van oor tot oor wordt gegrijnst. — RvV
¶ De tentoonstelling Martin van Meytens der Jüngere is nog te zien tot 8 februari 2015 (info) in het Winterpaleis van het Schloss Belvedere (Wenen). De gelijknamige catalogus kost € 29. Lees hier meer over ‘Ein in Schweden geborener „Niederländer“ wurde zu Maria Theresias Lieblingsmaler’.