Kruiend ijs (1789)

Ijsberg bij Ochten 1789zaterdag 3 januari 2015 – In januari 1789 vroor het dat het kraakte. Het altijd kolkende water van de Waal was bevroren en maakte het rivierenlandschap mooier dan ooit. Maar toen aan het einde van de maand de dooi inzette, dreigde er een ramp. Als het ijs losbrak, zou het dijken en dammen kunnen verwoesten. Overstromingen zouden massa’s slachtoffers maken.

In de nacht van 23-24 januari brak de Waal los bij Dodewaard. Met groot geweld schoof het opgestuwde ijs op de dijk. Ook bij Ochten, waar in de winter van 1784 een gevaarlijke doorbraak had plaatsgevonden, was het raak. Met een enorme kracht werd het ijs tegen de dijk geschoven. De schollen stapelden zich op zodat er een enorme ijsberg ontstond. Men vreesde het ergste maar de dijk bezweek niet. Het ijs ging los en liet zich meevoeren in de voorbij denderende watermassa.

Het ontstaan van ijsdammen en de daaruit voortvloeiende overstromingen was volgens deskundigen te wijten aan het eigenmachtig kribben van oevereigenaren, die daarmee hun lappen grond probeerden te vergroten. De overheid probeerde daar ook al ten tijde van de Republiek tegen op te treden. Echter zonder resultaat. Dat waterafvoer of scheepvaart belemmerd werden, was voor de landeigenaren van minder belang. Sommige kribben strekten zich zelfs uit tot tweederde van de rivierbreedte, waardoor ze op tientallen plekken voor een ernstige versmalling van de rivieren zorgden (bron).

Bovenstaande prent is vervaardigd door de Nijmeegse schilder en prentkunstenaar Roeland van Eynden (1747-1819). Je ziet de ijsberg te Ochten in de Neder-Betuwe, zoals die op 24 januari 1789 tegen de dijk gekruid lag. De enorme berg ijsschollen trok uiteraard veel bekijks. Ook Van Eijnden, destijds ambtenaar bij ’s Lands Convoijen en Licenten in het nabijgelegen Tiel, moet zijn ogen hebben uitgekeken.

Hij had blijkens het bijschrift als ‘onderdaanigste dienaar’ de prent opgedragen aan gravin Van Randwijck, geboren baronesse van Bigot. Dat moet Hélène Madelaine Bigot de Villandry (1747-1797) zijn, getrouwd met George, graaf van Randwijck en sinds 1781 burgemeester van Tiel. Misschien staat zij afgebeeld op de prent, samen met haar zus, die met de jongere broer van George van Randwijck was getrouwd. Een beetje sensatiezucht was de twee dames kennelijk niet vreemd. — RvV

Dit bericht is geplaatst in Uncategorized. Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.