Gesprek tussen een pastoor en een kapelaan

zaterdag 11 juni 2011 – In 1801-1802 verscheen in de regio Nijmegen-Kleef het Kerkelyk leesblad. Het maandblad werd aanvankelijk in Anholt gedrukt (later in Emmerik) en was bestemd voor katholieke burgerij, die bij de orthodox-katholieke les gehouden moesten worden. Het werd geredigeerd door H.G. Eskes, kanunnik uit het piepkleine plaatsje Rees, in de Niederrhein.

Deze Eskes heeft meer geschreven, zoals Hulp in den nood, dat is Godvruchtige gebeden, betrachtingen en manieren om Misse te hooren (Turnhout 1798). Niet echt verlichte kost. Weinig hoopgevend zijn ook titels als: Nieuwe Cleefslandsche trap der jeugd, tot de letterkunst in de Neederduytsche taal:
bestaande in allerhande soort van spelwoorden
(1800) en Troost- en leerreden op Onze Lieve Vrouwe Hemelvaart […] over het rijk God (1801).

Zojuist verscheen een boeiende studie over het onbekende Kerkelyk leesblad. Het tijdschrift staat vol met recensies, samenspraakjes, vertogen, heiligenlevens, theologische essays. Dit alles vooral tot stichting, en ook een beetje tot vermaak. Maar vooral om de lezer te waarschuwen tegen al te lichtzinnige, wulpse boeken.

Citaat:

Kapellaan: De Boeken, Heer Pastoor, welke u eerw. my laastmaal geleent heeft, heb ik doorleezen. Ik moet bekennen; ik had myn leven niet gedagt, dat het er zoo dol in de Litterarische wereld heen ging.
Pastoor: Gy zult u nog meer verwonderen, wanneer gy in ’t vervolg zult zien, welke bedriegeryen, vervalschingen, Rooveryen, eigenmachtige monopolien in de geleerde wereld plaats hebben gehad; hoe de orthodoxe Catholyke Litteratuur door de Novatooren verdrongen en vervolgt is geworden. Doch daar van op een andermaal. […]

¶ Heinz Eickmans, Guillaume van Gemert, Helmut Tervooren (ed.), Das “Kerkelyk Leesblad” (1801/02). Eine Zeitschrift für den Niederrhein zwischen Aufklärung und Traditionalität, Bottrop, Verlag Peter pomp 2011 (Schriftenreihe der Niederrhein-Akademie Band 10). 240 blzz. ISBN 13: 978-3-89355-264-1. Prijs € 19.