www.weyerman.nl

zondag 14 november 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het de koopman en bankier Archibald Hope, vader van acht zoons die vrijwel allemaal de handel in gingen en ook dankzij succesvolle speculaties steenrijk werden. Deze keer is het een portret van een strenge Middelburgse voetiaanse predikant over wie in zijn jonge jaren het spotdicht ‘Preequant die te Thiel tegen het Stadhuis aan piste’ was geschreven.

Weyerman over het kaartspelen om geld

dinsdag 9 november 2021 – Weyerman was niet vies van het kaarten of dobbelen om geld. In deel 4 van de Konst-schilders vertelt hij hoe hij eenmaal zijn inkomsten van een heel jaar in Engeland verspeelde en hoe hij ook ooit in Livorno al zijn geld bij het kaartspelen verloor.^[1] Maar in zijn periodieken kon hij, als dat zo te pas kwam, een moreel gewenster standpunt innemen. We zien dat bijvoorbeeld in De Naakte Waarheyt:

De ondervinding leert, dat ‘er geen verderflyker hartstogt is, als de gebedsoefening der veelkleurige Fransche ofte Utrechtsche heyligen, en het handboekje der doodelyke satanas doodsbeenders, bekent by de tytels van speelkaarten en teerlingen.^[2]

Op deze inleiding volgt een korte uiteenzetting over hoe het van de Olympische Spelen, waar het alleen om de eer en de lauwerkransen ging, tot de verwerpelijke eigentijdse praktijk van kaarten en dobbelen om geld gekomen is. In 2015 kon ik al melden dat Weyerman bij het schrijven van die schets Resolve 158 ‘Of play and gaming’ uit de Resolves van Owen Felltham bewerkt had.^[3]

zondag 7 november 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het de Rotterdamse actrice Helena Snoek (1764-1807), die net als haar broer en zus grote populariteit genoot bij het Amsterdamse theaterpubliek. Deze keer is het de grondlegger van een befaamd handels- en bankiershuis dat alle financiële crises in de 18e en 19e eeuw overleefde.

Webinarreeks Werkgroep 18e Eeuw

Ook dit najaar komt de Werkgroep 18e Eeuw met een webinarreeks. De komende maanden buigen we ons in drie lezingen over de verbeelding van de moderne stad in 18e-eeuws Nederland, België, en Engeland – telkens op de tweede dinsdag van de maand, van 17u-18u, via Zoom.

zondag 31 oktober 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het Jacob Denijs (1681-1741), die na terugkeer uit de Oost in zijn geboortestad Leiden chirurg werd. Hij genoot de bescherming van Boerhaave, maar als operateur was hij bepaald niet succesvol. Deze keer is het een populair actrice, die haar carrière is begonnen in Rotterdam. Na een periode opgetrokken te hebben in een rondreizend gezelschap kreeg ze het aanbod om voortaan in de Amsterdamse Schouwburg te spelen.

Wat ging er vooraf aan zijn zelfmoord in de cel?

vrijdag 29 oktober 2021 – Adriaan Koerbagh was niet de enige die streed voor het vrije denken in de 17e eeuw en dat met de dood moest bekopen. In de lezing van Rindert Jagersma, 4 november a.s., maken we kennis met de vrijdenker Ericus Walten (1662-1697), die Koerbaghs overtuigingen deelde, en uiteindelijk ook diens lot.

Met een ongewoon scherpe en onderhoudende pen bemoeide Walten zich met vrijwel alle belangrijke politieke, theologische en filosofische kwesties van zijn tijd. 

Geïnspireerd door Adriaan Koerbaghs Bloemhof (1668) schreef hij pamfletten tegen bijgeloof, de inmenging van de kerk in overheidszaken en nam hij het op voor Balthasar Bekker en diens De Betoverde weereld (1691). Jonathan Israel noemde Walten ‘de meest compromisloze voorvechter van tolerantie, constitutioneel bestuur, en het beperken van het gezag van de kerk van de vroege Nederlandse verlichting’.

donderdag 28 oktober 2021 – Afgelopen week was ik aanwezig bij de presentatie van een boek dat ik niet wilde kopen maar toch kopen moest: het is een ‘Doeboeck ter leering ende vermaeck’, dat Katinka Polderman en Sophie Reinders samenstelden onder de titel Zwerfgoed. 

Cabaretier Katinka Polderman en neerlandica Sophie Reinders vertelden hoe hun gezamenlijke verkenning van de Bijzondere Collecties van de Radboud Universiteit behalve veel plezier en veel inspiratie ook een boek had opgeleverd. De indruk die ze van het boek gaven – en van de inspiratie en het plezier – dreven me naar het tafeltje waar het boek verkocht werd.

woensdag 27 oktober 2021 – Veertien dagen geleden, op 11 oktober, is door burgemeester Sharon Dijksma in de muur van het Utrechtse stadhuis een monumentale gevelsteen voor Pieter Quint Ondaatje (1758-1818) onthuld.

Diezelfde dag werd het nieuwe boek over deze belangrijke voorvechter voor democratie gepresenteerd, getiteld: Pieter Quint Ondaatje, Revolutieleider in Utrecht. Het boek is geschreven door Paul Krijnen in samenwerking met Rietje de Bruijn en Dilip Tambyrajah. Het vlot leesbare boek geeft een beeld van de hoofdrol die Quint Ondaatje speelde gedurende de Utrechtse patriottentijd en van de rest van zijn boeiende leven.

zondag 24 oktober 2021 – Dankzij Google Alerts en diverse tipgevers komen er iedere week nogal wat websites voorbij met opmerkelijke berichten over de lange 18e eeuw. De oogst van deze week is zoals altijd een allegaartje en gaat vergezeld van een portret van een 18e-eeuwer. Vorige week was het Josephus Augustinus Brentano, een rijke kunstverzamelaar uit Amsterdam, van Italiaanse afkomst. Deze keer is het een Leidse archichirugus navalis die zich, eenmaal aan wal, kon verheugen in de steun van Boerhaave.

donderdag 21 oktober 2021 – Een paar weken geleden verscheen het nieuwe Jaarboek De Achttiende Eeuw, jaargang 53 (2021), met als aansprekend thema ‘Liefde en lust’. Met plezier in het Jaarboek geneusd. Fijn: een artikel over Feiths Ferdinand en Constantia – veel liefde, minder lust – en eentje over de erotomaan Beverland. Met verwondering en nieuwsgierigheid de bijdrage van Sven Molenaar gelezen, over een Antwerps verzamelhandschrift uit 1696 waarin een libertijnse geest waaide. Het artikel van Peter Thissen sprak me het meest aan, over ‘Dom Bougre en het beeld van de kartuizer monnik in de achttiende-eeuwse Nederlanden’.

In 1741 verscheen Histoire de Dom Bougre, portier par des chartreux, naar het oordeel van Thissen een voorbeeld van ‘wijsgerige pornografie’. In de Republiek werd er in de achttiende eeuw naar de roman verwezen alsof het een goede bekende was.