www.weyerman.nl

Graag nodigen we alle Campisten, alle belangstellenden uit om zaterdag 24 september 2022 een bezoek te brengen aan Breda, de bakermat van Weyerman! De stad waar hij zo van hield dat hij de stad zijn geboorteplaats noemde en de stad vereerde met het anagram Abdera. Van de inwoners hield hij minder, maar een satiricus wordt nu eenmaal groot van gemopper en niet van tevredenheid. 

Er is eigenlijk geen goede reden nodig om naar Breda te gaan: een fijne stad, een geweldig stadscentrum, een heerlijke Mark, een prominente horeca en goedgebekte inwoners. De expeditie-vergadering is een extra goede reden. Sinds kort is er nog een extra goede reden: de Weyerman-muurschildering in de binnenstad: Weyerman is andermaal present in het centrum van Breda.

zondag 12 juni 2022 – Wie op 24 september a.s. niet meegaat met de JCW-expeditie naar Breda, zal op een andere datum naar de oude garnizoensstad moeten afreizen. Voor hardcore campisten is die stad namelijk een must. Niet alleen omdat Weyerman in zijn jonge jaren daar heeft gewoond (zijn moeder runde in Breda een eettent). En ook niet alleen omdat Weyerman er zijn eerste schilderlessen heeft genoten en er op de Latijnse school heeft gezeten.

Waarom dan wel met gezwinde spoed afreizen naar Breda? Sinds kort prijkt er bij de Grote Kerk, op een grote blinde muur van winkelhof ’t Sas, een enorme muurschildering van niemand minder dan: Jacob Campo Weyerman.

De muurschildering is gemaakt door de Groningse kunstenaar Klaas Lageweg en is onderdeel van de Blind Walls Gallery van de stad, waar al 130 andere muren van een kunstwerk zijn voorzien. In slechts vier dagen tijd is Weyerman begin juni met latex muurverf en spuitbussen vereeuwigd op de Bredase muur nabij de kerk. – Rietje van Vliet

¶ Lees hier meer over het portret. En hier over de wandelroutes langs de muurschilderingen van de Blind Walls Gallery

Het uitbroeden van kuikens in Caïro (7)

zaterdag 11 juni 2022 – Weyerman maakt in zijn werk graag gebruik van beeldspraak en gaat hier zeer creatief mee om. Hij verzint de mooiste vergelijkingen om het onderwerp van zijn spot belachelijk te maken. In Piet fopt Jan en Jan fopt Piet roept hij in een vergelijking met de vele mannelijke en vrouwelijke heiligen het beeld op van grote aantallen uitgebroede kuikens in Caïro. 

Op zoek naar mogelijke bronnen voor die uitgebroede kuikens blijven we in deze aflevering nog even in de achttiende eeuw. Deze keer gaat het niet om Egyptische maar om Chinese broedovens.

Het uitbroeden van kuikens in Caïro (6)

dinsdag 7 juni 2022 – In 1737 verschijnt Weyermans Piet fopt Jan en Jan fopt Piet. Hierin steekt hij de draak met de vele uit bijgeloof voortkomende wonderen door die te vergelijken met het grote aantal kuikens dat in Caïro in ovens wordt uitgebroed. De zoektocht naar mogelijke bronnen levert ook in de achttiende eeuw interessant materiaal op, waaronder tekeningen van de broedovens.

Claude Sicard – In de achttiende eeuw komt de Franse priester Claude Sicard (1675-1726) over de Egyptische broedovens als eerste aan het woord. Hij reist in 1706 naar de Levant, verblijft enige tijd in Tripoli en Syrië, waar hij Arabisch leert, en komt in 1713 in Egypte aan. Tot aan zijn dood in 1726 werkt hij als hoofd van de Jezuïtische Missie in Caïro.

Vanuit deze stad schrijft Sicard op 1 mei 1716 een zeer uitgebreide brief over de activiteiten van de Jezuïtische Missie aan ‘Son Altesse Sérénissime Le Comte de Toulouse’. De brief aan de graaf wordt in 1847 gepubliceerd in de Description de l’Egypte, waarin het relaas 152 pagina’s in beslag neemt. Sicard vertelt hierin over zijn pogingen om Kopten op het platteland te bekeren tot de Rooms-Katholieke kerk. Op enig moment bezoekt hij in de Nijldelta de plaats Mansoura. In deze Delta wonen veel Kopten, ‘qui sont sans instruction et sans église’. De Fransman brengt er vijf dagen door, neemt bij de inwoners de biecht af en onderwijst hen over het sacrament der boetedoening. In Mansoura ziet hij de ovens voor het uitbroeden van kuikens voor de eerste keer. Hij beschrijft hoe ze eruit zien en hoe ze werken.^[1]

In een reactie op een verhandeling van de Franse Académie des Sciences geeft Sicard nog meer informatie over Egypte. In de paragraaf ‘Remarques sur les fours à poulets’ vertelt hij dat het broedproces in de ovens een handelsgeheim is de bewoners van het dorp Berme, eveneens in de Delta gelegen. Het geheim wordt van generatie op generatie overgeleverd.

Jaarlijks kopen drie- tot vierhonderd inwoners van dit dorp een vergunning bij de ‘Agha’ (= leider) van het dorp, waarna zij naar alle delen van Egypte trekken om ovens te bouwen en deze te bedienen. Een plaatselijk ondernemer betaalt hun salaris. Dit vindt in de winter en het voorjaar plaats, omdat de hitte van de andere seizoenen de milde temperatuur in de ovens kan verstoren. In heel Egypte krijgen lokale dorpelingen een regionale oven toegewezen. De lokale autoriteiten verplichten hen om aan de lieden uit Berme hun eieren te verkopen. De dorpelingen krijgen de garantie dat zij een aantal kuikens terugkrijgen dat gebaseerd is op een slagingspercentage van twee derde aan uitgebroede kuikens.

Tot slot vermeldt Sicard dat hij aan de ‘directeurs’ van de broedovens heeft gevraagd of hun methode ook in Frankrijk zou kunnen slagen. Zij geven te kennen hier niet aan te twijfelen en bieden zelfs aan om ovens in Frankrijk te bouwen. Ze willen de werkzaamheden zodanig begeleiden, dat het verschil in klimaat geen obstakel voor het succes van de onderneming is.^[2]

Het uitbroeden van kuikens in Caïro (5)

woensdag 1 juni 2022 – Weyerman is zeer creatief in zijn beeldspraak. In Piet fopt Jan en Jan fopt Piet vergelijkt hij de vele wonderverhalen en heiligen met het grote aantal kuikens dat in Egypte wordt uitgebroed. Ik vroeg mij af wat dit betekende en hoe Weyerman hieraan kwam.

In deze artikelenreeks ben ik op zoek naar auteurs die over dit fenomeen hebben geschreven. Uit de voorafgaande afleveringen zijn al enkele namen naar voren gekomen. Vorige keer kwamen verschillende zeventiende-eeuwse ter sprake, maar specifieke bronnen van Weyerman zaten daar niet bij. Ook in dit vervolg over de zeventiende eeuw komt daar verandering in!

Noordelijk identiteitsdenken in historisch perspectief

Lezing Stichting Daendels: ma 13 juni 2022 om 20.00u in De Balie

In de Daendelslezing van 2022 tackelt Dorothee Sturkenboom de moderne boreale ideologie door de voorgeschiedenis daarvan te onderzoeken. Inzoomend op de late 18e eeuw, legt ze haar vinger op de zwakke plekken van het noordelijke superioriteitsdenken.

donderdag 26 mei 2022 – De recent verschenen roman Cholerastad van Atte Jongstra verplaatst de lezer naar het Amsterdam van 1850, naar de tijd dat de stad op het punt stond ‘cholerastad’ te worden. In die bijzonder onderhoudende en – bij alle speelsheid – actuele roman gunt Jongstra optredens aan personages die aan de literatuur ontsnapt lijken. 

Af en toe zag ik andere knipogen: een prominente rol is er in de roman voor de Lauriergracht, waar een decennium later Batavus Droogstoppel de scepter wist te zwaaien. Een herhaalde vloek ‘Merdre’ klinkt op bladzijde 84, waarbij iedereen die bekend is met Ubu roi van Alfred Jarry, een tevreden gniffel produceert.

Het zijn echter vooral de personages die voor herkenning zorgen. De roman telt twee hoofdpersonen van middelbare leeftijd: de archivaris Boevers en de boekhandelaar Peek. Beoefenaren van bedreigde beroepen? Op de achterzijde van het boek staat te lezen dat Jongstra zich heeft laten inspireren door Bouvard en Pécuchet, de mannen uit de titel van de roman van Flaubert. Jongstra is niet bescheiden in de keuze van zijn voorbeelden. Al eerder was Multatuli zijn leidsman.

Het uitbroeden van kuikens in Caïro (4)

dinsdag 24 mei 2022 – Reizigers naar de Oriënt komen op hun tocht tal van opmerkelijke zaken tegen. Terug in eigen land vertellen zij natuurlijk over hun avonturen. Een van die verhalen gaat over het uitbroeden van grote hoeveelheden eieren in Egypte zonder de moederkip. Weyerman gebruikt dit verhaal in zijn Piet fopt Jan en Jan fopt Piet.

Zowel de vele leugenachtige wonderen die voortkomen uit bijgeloof, als het grote aantal mannelijke en vrouwelijke heiligen worden vergeleken met het grote aantal kuikens dat in Caïro wordt uitgebroed. In deze vierde aflevering komt een aantal zeventiende-eeuwse Oriënt-reizigers ter sprake die hierover hebben geschreven. 

‘Niet juist het omgekeerde?’ Ongemakkelijke vragen in Heren van de thee van Hella S. Haasse

donderdag 19 mei 2022 – Onlangs las ik Heren van de thee (1992) van Hella S. Haasse. Voor de eerste keer. Het is zo’n boek waarvan je beter beweren kunt dat je het hebt herlezen. Nee, het prijkte al jaren op mijn schaamlijst: de titels die je al lang had moeten lezen! Met het lezen van Heren van de thee is de schaamlijst overigens nauwelijks uitgedund.

Het boek past perfect in een reeks van romans waarin het Nederlands kolonialisme verbeeld en geproblematiseerd wordt. Van Multatuli tot Alfred Birney, via Couperus en Haasse.

Heren van de thee bevat niet alleen een portret van een huwelijk – van de ambitieuze en verongelijkte Rudolf Kerkhoven en de nerveuze Jenny Roosegaarde Bisschop – en daarmee een verkenning van het mannelijke en het vrouwelijke, maar ook een koloniale geschiedenis. Rudolf, de hoofdpersoon, streeft op Java het goede na. Maar zoals wel vaker is dat niet genoeg. Hij schiet tekort en de rekeningen daarvoor worden hem door diverse personages gepresenteerd.

Het uitbroeden van kuikens in Caïro (3)

dinsdag 17 mei 2022 – In Weyermans Piet fopt Jan en Jan fopt Piet laat een jezuïet zich negatief uit over wonderverhalen. Die komen voort uit bijgeloof, fulmineert hij. Weyerman vergelijkt die vele wonderen met het verhaal over het uitbroeden van enorme aantallen kuikens in Caïro. 

In de oudheid is hier al over geschreven en ook zijn er middeleeuwse bronnen er melding van maken. Weyerman is dus niet de eerste die hierover schrijft. In deze aflevering laat ik zien hoe de kuikens opduiken in zestiende-eeuwse bronnen. Talrijke reizigers in Egypte doen namelijk verslag van de bijzondere manier waarop in Egypte eieren worden uitgebroed.